յոգայի միջազգային օրը

հեյ

էսօր՝ հունիսի 21-ը, ամառային արևադարձի օրը նաև մեր գալակտիկայում գոյություն ունեցող լավագույն երևույթներից մեկի՝ յոգայի միջազգային օրն է։ էստեղ արդեն պատմել եմ, թե ինչ հանգամանքներում ու ինչի հետևանքով սկսեցի յոգայով զբաղվել և հիմա հպարտորեն եկել եմ նշելու, որ արդեն երկու տարի է՝ յոգան դարձել է գրեթե բոլոր խնդիրներիս լուծումը։ 

քո օրգանիզմը անընդհատ շնորհակալության կարիք ունի։ նույնիսկ, երբ դու ինքդ քեզ չես համարում անընդհատ ուշադրություն պահանջող էակ, գրաբար հայերենով՝ needy-ի մեկը չես, ես քեզ վստահեցնում եմ, որ օրգանիզմդ իսկապես էդպեսինն է ու ամեն կատարած գործի համար սպասում է պարգևատրման։ իսկ եթե չկա էդ պարգևատրումը, չկա շնորհակալությունը, մեղմ ասած ձեռ կքաշի քեզնից ու էլ չի հետևի հրամաններիդ ու խնդրանքներիդ։ 

էդ պարգևատրումները կարող են լինել համով ուտելիքի, առավոտյան զբոսանքի, կանոնավորված ու առողջ քնի ու, որ լավագույններից մեկն է՝ առնվազն քսան րոպե յոգայի տեսքով։ 

առողջ ապրելակերպի մասին ցանկացած նյութի մեջ մուգ մեծատառերով կարդում ենք սպորտի, ֆիզիակական ակտիվության մասին,  նյարդերը հանգստացնելու, միտքը բաց պահելու մասին։ իսկ ի՞նչ կասես, եթե հիմա քեզ պատմեմ, որ յոգան էս բոլորը կտա քեզ ընդամենը քսան րոպեում։ միացնելով ամեն մկանիդ շարժումը շնչառությանդ հետ, կտրելով քեզ առօրյա բոլոր վատ մտքերից ու անելիքներից ու մարզելով մարմինդ՝ յոգան քեզ դարձնում է առողջ հոգի առողջ մարմնում մը։ 

յոգան սկսելու առաջին օրերին չէի հավատում, որ մի օր կկարողանամ կանգնել գլխի վրա, պահել հավասարակշռությունս ծառի դիրքով հինգ րոպե և ավել, ազատվել անտանելի միգրենից... ամեն օր միքիչ ավելի երկար մարզվելով ու ամեն օր ավելի շատ սիրելով յոգան՝ հասա էն արդյունքներին, որ մի ժամանակ անհասանելի էին թվում։ պարզապես պետք է ամեն առավոտ սիրով ու ժպիտով վերցնել յոգայի գորգն ու անջատել ուղեղը։ 

բարի յոգայի օր ու սեր քեզ

հոգ տար քո մասին

ջղային մտքեր գիշերվա հազարին

հեյ

որնա՞ մարդկության պատմության ամենամեծ խնդիրը։ ինչնա՞ կառավարում մարդուն ու միևնույն ժամանակ ինչնա՞ մարդը կառավարում։ խոսքը։ բառը։ հաղորդակցությունը։ միտքը։ 

Մուհամեդ մարգարեի ախպոր տղան՝ (էս մասով վստահ չեմ, վիկին ասումա, թե զարմիկնա) Ալի իբն Աբի Տալիբը, խելացի երիտասարդ էր երևում։ ասումա՝ մինչև միտքդ արտահայտելը, դու ես իրեն իշխում, արտահայտելուց հետո՝ խոսքը քեզ։ մի խոսքով (pun intended)՝ դու քո ասածի ստրուկն ես։ առակը ինչ կցուցանե՝ շատ պարզ մի բան. խոսելուց առաջ մտածիր, ասա էն բաները, որոնց ստրուկը լինելը, եթե հաճելի չէ, գոնե դաժան չլինի։ բարի բաներ ասա։ 

էսօր էնքանա հեշտացել մի բան մի տեղ ասելն ու դրա հետևանքների մասին չմտածելը, ասածի համար պատասխան չտալը, անանուն մեկնաբանություններ գրելը, կամ ուղղակի գրելն ու գնալը, մեծ-մեծ խոսելը, մտածում ես՝ էս մարդիկ իրենց գաջեթները ձեռքները վերցնելու պահին ուղեղը սեղանին ե՞ն դնում։ 

էսօր մտքովս անցավ, որ, եթե չլիներ երաժշտություն լսելը, ես կերազեի խուլ լինել։ իսկապես։ էսօր բոլորը գոռում են։ իրար հերթ չեն տալիս իրենց փառահեղ անիմաստ մտքերը արտահայտել։ ու միշտ սխալա դիմացինը, իսկ իրենք՝ երբեք։ Լինքոլնը, էլի խելացի մի երիտասարդ, ասում էր միտքդ ավելի բաց պահիր, քան բերանդ։ 

եթե մտածում եք ինքնահաստատվել ու կայանալ խոսքով, ընտրեք հակառակը՝ կայացեք, որ ձեր ասածն ինչ-որ արժեք ունենա։ 

վերջ, «խելացի» մտքերս արտահայտեցի, ինքնահաստատվեցի, գնամ կյանքս ապրեմ։ 

քիչ մը բարի ըլլանք

հեյ

մի քանի օր առաջ ջիջի տաքսի էի կանչում ու ընկա հայտնի կարգին հաղորդման օրը. մեքենան գալիս էր էնտեղից, որտեղ պետք է գնայի (ախպեր էս տաքսին էլ կանգնեց ընդեղ, որտեղ պիտի իջնեինք)։ մտածեցի, որ նախ էդքան սպասելս անիմաստ կլինի, հետո էլ էդ մարդը էդքան տեղը անիմաստ պետք է գար։ զանգում եմ վարորդին.

-բարև ձեզ, կներեք ես ճիշտ ե՞մ հասկանում, որ դուք Սարյանից եք գալիս

-հա, աղջիկ ջան, Սարյանում եմ

-իսկ ձեզ հարմար կլինի՞ էսքան տեղը գալ, ուղղակի Սարյան ենք էլի նորից գնալու

-նայեք ձեզ ոնց հարմարա, եթե սպասեք, կգամ, նայեք ձեր հարմարությանը

ես զգում եմ, որ վարորդը պարզապես չի ուզում պատվերը չեղարկել, որովհետև հավանաբար վատ կազդի իր վրա։

-չէ, էսքան տեղը անիմաստ մի եկեք, ես կչեղարկեմ, խնդիր չկա

-վայ ազիզ ջան, մերսի շատ, ձեր նման հաճախորդներ որ շատ լինեն, լավ կլինի

-խնդրեմ, խնդիր չկա, ձեզ լավ օր

ու տենց մտածում եմ, որ մենք սպասարկման ոլորտից կատարյալ ծառայություններ ենք ուզում, բայց նենց չի, որ մենք էլ մեր պարտականությունների մեջ ենք անթերի ու մեկ-մեկ կարելիա էդ մարդկանց դրության մեջ մտնել։ մեր քաղաքը ոչ մի բանի հարմարացված չի, ու վարորդները ամեն օր մի քանի տասնյակ նյարդային բջիջ են սպանում էս երթևեկության մեջ, նորմալա, որ մեկ-մեկ մեր ուզած երգերը չեն միացնում (հեչ անկեղծ չեմ էս պահին, երգը իմ համար ուրիշ աշխարհա)։ 

անկում, բայց ոչ Քամյուի

հեյ

նայել ե՞ս ամերիկյան հեռուստատեսային շոու The big bang theory-ն (մեծ պայթյունի տեսությունը)։ կարևոր չի, եթե չէ։ շոուի հերոսները մի քանի անգամ ֆիլմում խոսում են հայերի ու հայկական մշակույթի մասին։ մի քանի օրինակներ՝ 

- ...ստիպված էի պատուհանով մտնել երրորդ հարկի տներից մեկը։ պարզվեց այնտեղ ապրում է մի  հայկական ընտանիք, որը ստիպեց միանալ ճաշին ու քիչ էր մնում ինձ ամուսնացնեին իրենց տղայի հետ։ 

- ...ես ամբողջ կեսօր մնացի հայկական եկեղեցում, որպեսզի հանդիպեմ Հայր Սոլախյանին.... 

- ... ես առավոտները հաճախ եմ գնում հարևան տիկին Վարդապետյանի տուն նախաճաշելու...

իմ ամենասիրելի շոունա, եթե ժամանակ ունես ու սիրում ես ամերիկյան հումոր, նայիր անպայման, բայց սրա համար չենք հավաքվել։ խնդիրն էնա, որ մենք աշխարհի մոտ տպավորություն ենք թողել, որ ամեն տեղ ունենք եկեղեցիներ, հյուրասեր ենք, մարդասեր ենք և այլն։ եղելա էդպես, այո։ կառուցած եկեղեցիներն էլ կան։ բայց ի՞նչ եղավ մեզ։ ինչի՞ եկավ մի ժամանակաշրջան, երբ ազգի որակը ընկավ Արագածի գագաթից։ երբ ամեն հայ սկսեց մտածել միայն սեփական շահի մասին, սկսեց ոտնահարել դիմացինին, անցնել նրա վրայով, մենակ թե կառուցի իր չորս պատը։ 

ես էլի հասկանում եմ, որ ինչպես մարդնա ունենում մանկությունից եկած տրավմաներ ու ավելի հասուն տարիքում ապրում ըստ էդ տրավմաների, մեր ազգն էլ երջանիկ մանկություն չի ունեցել, խնդիրներ շատ կային, այո։ բայց էդ ամենից հետո էլի եղել ենք էն ազգը, որ աշխարհին սովորեցրել ա բաղնիք ստեղծելու արվեստը, աշխարհին տվելա գյուտարարներ (պաղպաղակի կոնից մինչև վարսահարդարման սարք, մագնիսառեզոնանսային պատկերի ախտորոշման սարքից մինչև ՄԻԳ ռազմական օդանավեր), մշակութային գործիչներ, իսկ էսօր մի քանի քառակուսի մետր հողի վրա իրար են ատում, ամեն ինչ անում իրար դեմ։ 

հայ ազգը որակազրկվելա։ կներես։ եթե չէ, գոնե ահավոր մեծ անկումա ապրել իր որակի հարցում։ դարձել ենք մեզ ու մեր շրջապատը չսիրող, մեր լեզուն ու մշակույթը չգնահատող մարդիկ, որ շուտով հարցականի տակ են դնելու իրենց պետականությունը։ իսկ էդ մի բանա, որ եթե չեղավ, մենք հրեա չենք, պարզապես կվերանանք։ ու ոնց որ հինգերորդ դասարանում հպարտորեն կարդում էինք, որ Ասորեստանի նման հզոր պետությունը իջավ պատմության թատերաբեմից, այ էդ նույն ձև ավելի փառահեղ կերպով մենք ենք իջնելու։

ինչնա՞ խանգարում հային միքիչ ավելի հայ լինել... ու սա հռետորական հարց չի։ 

բացասական էներգիա եմ տարածում օդում, կներես։ հիասթափված եմ շատ։ 

հոգ տար քո շրջապատի մասին

հոգ տար քո մասին  

անիմաստ շատախոսություն

մի քանի օր առաջ ընկերներով գնացել էինք Ապարանի ջրամբար։ 

ճանապարհին պարեկային կետ կար, (իրականում «պարեկային կետը» շատ լուրջ բառ էր էդ իրավիճակի համար, քանի որ պարզապես մարդիկ էին նստած, դե ոստիկանական համազգեստով) որ գրանցում էին մեքենայի պետհամարանիշը։ էդ ինձ առաջին հայացքից ուրախացրեց, քանի որ մտածեցի, որ տարածքը հավանաբար արգելոց է, բնության պահպանության համար են անում։ հետո հիասթափություն։ Գոհարը մեզ պատմեց, որ Ապարանի ջրամաբարը իրականում կարևոր նշանակություն ունի տարածքի ոռոգման համար ու դրա մաքրությունը պետական վերահսկողություն պետք է ունենա, և, քանի որ իրականում չափազանց աղտոտված է, խրախուսվում է մաքուր պահել չնկարահանել տարածքը։ մեր մոտ էդ ընդունված լուծումա բոլոր խնդիրներին՝ եկեք դրա մասին չխոսենք։ եթե մի բանի մասին չեն խոսում, ուրեմն՝ չկա։ 

նկարեց Անդրանիկը

մենք բարձր գոռում ենք՝ Հայաստանը Շվեյցարիա է Անդրկովկասում։ լու՞րջ։ հա, մենք շատ սիրուն բնություն ունենք, ունենք նախանձելի լեռներ, (էս բառը չեմ սիրում) գողտրիկ ջրվեժներ, որ ամեն անգամ մարդկանց Հայաստան հրավիրելիս հպարտորեն բացիկներ ենք նկարում, բայց, երբ հերթը գալիս է էդ սիրունությունը պահպանելուն, մի տեսակ ծուլանում ենք։ մի տեսակ՝ «եկեք էդ մեկը չնկարենք, որ չտեսնեն» քաղաքականությունա։ 

մի քանի օր առաջ լսում էի պոդկաստ, որտեղ Գոռ Գլումովը պատմում էր, թե Արարատ բարձրանալիս մտածել ա՝ շատ ավելի լավա, որ Արարատը Հայաստանի տարածքում չի, քանի որ տարածքը բավականին մաքուր ու պահպանված է եղել ի տարբերություն Արագածի, որով էդքան հպարտանում ենք, որը էդքան «սիրում ենք»։ շատ տխուր ա, բայց հա, իրականություն։ հոգոց։ 

ինչևէ, բլոգը ավելի շատ գրում էի, որ պատմեի՝ «կարմիր թե սև» ենք խաղացել։ ու ես հիշեցի մարզային օլիմպիադայի նախորդ գիշերը Կապանի գիշերօթիկ դպրոցում։  շատերս շրջանային փուլը հաղթում էինք մենակ մարզային գնալու ու էդ խաղը խաղալու համար։ ըհն, էս էլ Հայաստանի կրթական վիճակի մասին։ իրականում շատ լավ խաղա տրամաբանությունը զարգացնելու համար։ եթե հավես ունեք հավաքվել-խաղալու, գրեք։ 

սթարմուսը գալիսա Հայաստա՜ն

հեյ

Անդրանիկը միշտ ասումա, որ Հայաստանը DIY երկիրա։ DIY, այսինքն՝ do it yourself, հայերեն՝ ինքդ արա։ պատճառն էնա, որ երբեք չի կարելի ու չպետք է սպասել, որ ասենք՝ դասախոսդ լավ թեմա կառաջարկի քննարկելու, լավ գիրք խորհուրդ կտա կարդալու, կառավարությունը ինչ-որ նոր գիրք կավելացնի ծրագրերում, որ դպրոցականները կարդան, պետք չի սպասել, որ վերևներում կմտածեն քո կամ քո ծրագրերի, քո աշխատանքի մասին, քո մասնագիտությունը կամ քո ոլորտը զարգացնելու մասին, ինքդ պետք է անես։ ինքդ պետք է դասախոսին թեմա կամ գիրք առաջարկես, ինքդ պետք է աշակերտներիդ խրախուսես էս կամ էն գիրքը կարդալ, ինքդ պետք է քո կազմակերպությունը հիմնես, քո ոլորտի առաջատարների հետ ծանոթանաս, շփվես, մի խոսքով՝ գուգլես։ 

ու, ինչքան շատ եմ տարբեր ոլորտների մասին կարդում կամ լսում, գտնում էն մարդկանց, որոնք Հայաստանում են փորձում ինչ-որ բան փոխել, էնքան համոզվում եմ, որ շատերը հասկացել են մեր երկրի DIY լինելու մասին ու փորձում են նորարություններ բերել Հայաստան։ երևի արդեն լսել եք, որ Սթարմուսի ամենամյա փառատոնը էս տարի Հայաստանումա լինելու։ յեյ։ էսօր լսում էի Նարեկի պոդկաստը փառատոնի հիմնադիր Գարիկ Իսրայելյանի հետ ու նա պատմում էր, թե ոնցա նախկին նախագահ Արմեն Սարգսյանին հրավիրել փառատոնին, ինչի արդյունքում Արմեն Սարգսյանը մտածելա՝ հըն, չբռնե՞նք տանենք փառատոնը Հայաստան։ Սթարմուսը երևի աշխարհում երկու ամենաառեղծվածային երևույթների՝ տիեզերքի ու երաժշտության միաձուլումնա։ շատ հետաքրքիր ա, թե ոնց են էս երկու ոլորտները, հատկապես ռոք երաժշտությունը, իրար առաջ մղում ու իրար համար մուսա դառնում։ Իսրայլելյանը պատմեց, որ BBC-ն Արմսթրոնգի՝ Լուսին ժամանելը հեռարձակելուն զուգահեռ ցուցադրելա Փինք Ֆլոյդի «համերգը» հենց ստուդիայից։ Ռոք երաժիշտների մեծ մասը հենց աստղագետներ են ու իմ կարծիքով հեչ էլ պատահական չի, աշխարահռչակ ռոք երաժիշտներին ու լավագույն գործերը անվանում ենք «տիեզերական»։ էներգիան գալիսա տիեզերքից, դառնում նոտաներ ու հետո անցնում մեզ։ էս ինչքան շեղվեցի թեմայիցս...

 

ինչևէ, ես էլ եմ շատ բողոքում, բայց երևի ու արդեն հաստատ՝ անիմաստա։ ուղղակի պետք է ամենքս մեր ոլորտում մեր առաջարկներն անենք, նախաձեռնությունը մեր վրա վերցնենք ու փորձենք։ կարողա մի օր էլ մենք ենք մի փառատոն բերում Հայաստան։ 

 

ի դեպ՝ խելացի կլինենք, եթե բաց չթողնենք փառատոնը։ Թանկյանն էլա գալու՜,-ասաց Լիլիթը և փշաքաղվեց։ 

հոգ տար քո մասին

ներքին քաոսի ու կորած հույսի մասին

հեյ

բարի երկուշաբթի։ ես, իհարկե, to do list անելիքների շատ երկար ցանկ ունեմ էսօրվա համար, բայց վերջին երկու օրվա ընթացքում ներքին աշխահս շատ քաոտիկ էր տարբեր պատճառներով ու ուզում եմ մինչև ցանկին անցնելը էդ ամենը թողնել էկրանին։ 

ես ասացի, որ ես զզվում եմ հայերից ու նա ասաց, որ չի կարելի էդպես ասել, քանի որ լավ հայեր էլ կան, վատ հայեր էլ կան։ ուղղակի տարբեր են լավի ու վատի մեր բնորոշումները։ ու ես ասացի, որ ես զզվում եմ ու հիասթափվել եմ միջին վիճակագրական հայից։ եթե միջին վիճակագրական հայը տանելի լիներ, ծայրահեղությունները  կկարողանային բալանսի բերել մեր միջավայրը։ բայց միջին վիճակագրական հայը, էս պահին գոնե, անտանելի ա իմ համար։  

վաղուց հանել եմ ֆեյսբուքը իմ կյանքից ու էդ բացասականը չկա իմ առօրյայում, բայց ես անընդհատ մոռանում եմ, որ եթե չեմ կարդում էդքան անմտածված ու անտեղի գրված խոսքերը, չի նշանակում, որ դրանք այլևս չկան։ նույն կերպ ես մոռանում եմ, որ եթե իմ շրջապատում չկան (ես փորձում եմ վատ բառեր չասել, ու մի քանի րոպեա արդեն մեղմ բառեր եմ փնտրում էդ մարդկանց նկարագրելու համար) անմիտ, աննպատակ, միայն վատը տեսնող ու կորած մարդիկ, չի նշանակում, որ նրանք էլ գոյություն չունեն։ ու շաբաթ օրը, պատահաբար տեսա ֆեյսբուքյան գրառում, որի մեկնաբանություններում ասվումա՝ ինչ գործ ունի աղջիկը ցույցերի ժամանակ, որ հիմա էլ բողոքում եք, թե ոստիկանը անվայելուչ պահվածքա դրսևորել, էդ աղջիկը հենց դրա համարա գնացել ցույցի։ տեսա մեկ այլ գրառում, որտեղ մի աղջկա քարկոծում էին, քանի որ խոսում էր այն մասին, որ ամուսինը պետք է կնոջը հետ կիսի առօրյա գործերը, երեխաների մասին հոգ տանելը։ ու եթե ես շատ բարի բառեր եմ հիմա կիրառում, չի նշանակում, որ էդ մեկնաբանություններում չկային հայհոյանքներ։ հայ կանայք, որ ի միջի այլոց, օ սուրբ արարածներ են, առանց բարոյական որևէ իրավունքի ու պատճառի ամենավատ հայհոյանքներ էին գրել այն նյութի մեկնաբանություններում, որտեղ հայ մոդելի ու նրա ամուսնու ծովափնյա նկարներն էին։ 

իմաստը չեմ հասկանում։ փորձում եմ, մտածում եմ, բայց չեմ գտնում խորքային պատճառը։ էնքան շատ ատելություն կա օդում, որ մի տեսակ քանդում ա շաբաթների աշխատանքդ՝ մնալ ներդաշնակ ու մնալ խաղաղ։ նախանձ են մարդիկ, չար են, վատատես են, չարակամ են ու էդ անտանելի ա իմ համար։ 

ու եթե մտածում ես, որ սա միայն ռոմանտիկ խնդիր է, որ երկրում շատ ավելի կարևոր խնդիրներ կան, քան մարդկանց բարություն սովորեցնելը, թույլ տուր չհամաձայնել։ էդ չարության ու ստի հետևանքներն են հիմա բաղրամյան-մաշտոց խաչմերուկին։ էդ չարության ու ստի հետևանքով էսօրվա «տոնը» կորցրել է իր իմաստը ու մնացել միայն դատարակ ոչ աշխատանքային օր։ ու էդ չարության հետևանքովա, որ դեռ շարունակվելու են անիմաստ ցույց-հեղափոխություն-կռիվները, ու ոչ մի բան չի արվելու, երկիրը ու մարդիկ չեն սթափվելու։ 

ինձ կոտրումա էն միտքը, որ ես չեմ սիրում միջին վիճակագրական հային։ կներես էսքան բացասականիս համար։ պետք էր խոսել էս մասին։  ու եթե էս երկար-բարակ մզմզոցս մի բառով նկարագրեմ՝ ձեռից գնում ենք։ ահավորա։ միշտ։ 

հոգ տար քո մասին 

-երեն

հեյ

վերջերս զգում եմ, որ նույնիսկ առօրյա խոսակցություններում սկսել է գերակշռել անգլերենը։ էդ ինձ մի տեսակ դուր չի գալիս, հատկապես, երբ երեկ սրճարանում, երբ Անդրանիկի հետ անգլերեն էինք խոսում, մի հայ աղջիկ, մտածելով, թե հայ չենք, անգլերեն հարցրեց, թե արդյոք մենք հերթի մեջ ենք։ եթե այսպես շարունակվի, սխալ պատկեր է լինելու ապագայում։ ի վերջո՝ օ մենք cool ենք, մենք անգլերեն ենք խոսու՞մ, թե՞ այլ պատճառ կա։ 

խնդիրն այն է, որ հայերենը ժամանակի հետ էդպես էլ չքայլեց։ իրավիճակների մեծ մասում չգիտես՝ ինչ բառ օգտագործել, ինչպես նկարագրել՝ ինչ է կատարվում։ ու էսօր էդ օրինակներից մեկը մտքիս եկավ։ 

իմ ամեն երկրորդ քայլին ես կամ ինձ եմ վնասում, կամ կողքիններիս, կամ մի բան եմ ջարդում կամ գցում։ մի քանի օր առաջ դրա պատճառով ստիպված եղանք երկու հատ բաժակ գնել մինիսոյից, քանի որ ես կոտրել էի բաժակի կափարիչը։ հայտնի clumsy։ բացում եմ նայիրի բառարանը՝ clumsy-ի հայերենը գտնելու համար։ 

ես չեմ, դուք եք՝ ես անշնորհք, անճոռնի, անտաշ կամ անտակտ ե՞մ։ չէ այ մարդ, դեպքերի 70%-ում ինքս ինձ եմ վնասում։ թութի ժողովուրդը հուշեցին անփույթ բառը, որը, այո նկարագրում է ինձ, բայց մի տեսակ էլի նեղանում եմ։ clumsy-ի դեմ ոչինչ չունեմ, բայց անփույթը կոպիտա հնչում։ 

նմանատիպ դեպքերը քիչ չեն, կամ մեզ նոր բառեր են պետք, կամ մեր ունեցած բառերը ավելի հաճախ օգտագործել, որ ականջին խորթ ու կոպիտ չհնչեն։ իսկապես ուզում եմ միայն հայերեն խոսել, երբ խոսում եմ հայերի հետ։ ուզում եմ հայերեն մտածել, ինչը արդեն վաղուց չի ստացվում, մի տեղ մի բան սխալ ա գնացել։ 

այ էս լեզուների, հայ/գերման/անգլերենի պայքարը անվերջա ուղեղիս մեջ, ու արդյունքում տուժումա էն, որ միտքս չեմ կարողանում գրագետ արտահայտել, ձևաբանորեն ու շարահյուսորեն հավատարիմ մնալ էն լեզվին, որով խոսում եմ։ խնդիրներ...խնդիրներ...

հոգ տար քո մասին 

ինչղ ես ծո՞

հեյ

մի անգամ արդեն խոսել եմ կյանքի կարևոր կոճակի մասին՝ վերագործարկում։ էս շիրակին էդ կոճակին անցնելու օրերից էր։ Շիրակի, Շիրակ, Գյումրի։ 

հիմա քո հետ խոսում եմ իմ համար երևի աշխարհի ամենահավես անկյուններից մեկից։ Արեգակ սրճարան, Գյումրի։ ինձ ի՞նչ ա պետք, երբ ես սրճարան եմ գնում՝ բուսական կաթով համով կօֆէ, ինչ-որ բուսական քաղցր բան, ժպտացող աշխատողներ։ ես էստեղ գտա էս բոլորի լավագույն տարբերակները՝ սոյայի կաթով լատտե, չիայի սերմերով պուդինգ, աշխարհի ամենաբարի աշխատողները, որ հետդ հումոր են անում՝ մենք ձեզ առավոտյան էինք սպասում, ինչի՞ ուշացաք։ եթե Արեգակը ներառական սրճարան չլիներ, ես էլի կսիրեի իրենց ու երկու օրվա մեջ էլի երեք անգամ կգայի էստեղ։ բայց հիմա սիրում եմ ու գնահատում շատ ավելի շատ։ շատ տխուր իրականություն կա Հայաստանում։ լսել եմ, որ նույնիսկ հաշմանադամ երեխաների ծնողները ամաչում են երեխաներին տնից դուրս հանել ու հասարակության անդամ դարձնել։ ու էդ ամենի ֆոնին Գյումրիում ներառական սրճարան տեսնելը ինձ շատա ուրախացնում։ մեկ տարի աշխատել եմ դաունի համախտանիշ ունեցող երեխայի հետ ու գիտեմ՝ ինչքան են իրենք տարբերվում մեզանից ու ինչքան բան ունենք մենք իրենցից սովորելու։ ինչքան այլ են նայում աշխարհին, գնահատում ամեն դրականը ու գոհ լինում նույնիսկ քո մի բարի արարքից կամ լավ խոսքից։ էնքան եմ ուզում, որ էս սրճարանը միակը չլինի Հայաստանում ու շատ ավելի շատ գործատուներ մտածեն հաշմանդամ մարդկանց ներառելու ու հասարակության լիիրավ անդամ դարձնելու մասին։ 

Գյումրիում գտանք փոքրիկ իշխանի աստերոիդը՝ B612 Art Gallery-ն։ ոնց որ Արթուրը ասաց՝ եկեք մեր նկուղ, Հայաստանում արվեստը նկուղային հարկից չի բարձրանում։ իսկ ինձ թվումա՝ լավագույն բաները աշխարհում նկուղներում են՝ փաբեր, արվեստանոցներ, հին գրքեր, կահույք։ շատ քիչ ժամանակ ունեինք ավելի երկար մնալու ու խոսելու Արթուրի հետ։ եթե չընդհատեիր, շարունակ կխոսեր ամեն մի աշխատանքի, ամեն մի փոքր դետալի մասին, երևակելու նոր տեխնիկայի, իրենց բոհեմական կյանքի, արվեստանոցը փակել-բացելու ժամերի անկանոնության, միջազգային հարթակներում տարած հաղթանակների, ազատություն ոչ թե խնդրելու այլ պահանջելու ու վաստակելու մասին։ իսկ մենք չէինք ընդհատում։ եթե լինեմ պարզ ու հակիրճ՝ սիրուն գործեր ունեն, անպայման այցելեք B612-ի բնակիչներին։ 

Գտանք ժամանակի մեքենա, որը մեզ տեղափոխեց հեռավոր ԽՍՀՄ։ գնացեք Գյումրիի կենտրոնական այգի ու կտեսնեք, թե ինչ կարուսելներ են նստել ձեր ծնողները իրենց կարուսելասեր տարիքում, էնտեղ նույնիսկ կար ծիծաղի սենյակ՝ դե սպասիր մուլտֆիլմից հայտնի։ ու դե հա, ԹՈՒՄՈ-ն հենց էդ այգում է։ ասում եմ ձեզ՝ Գյումրին ամենահնի ու ամենաժամանակակիցի մեծ խառնուրդա ու դեռ պայքարի մեջ՝ ծախսել էներգիան ու միջոցները հինը պահելու, թե՞ նորը ստեղծելու մեջ։ դե հիմա, աղքատ երկիր ենք, երկուսն էլ անելը մի տեսակ շատ կլինի։ 

ու էդ նորը ստեղծելու պահին շատ բացթողումներ կան դեռ։ օրինակ՝ չկարողացանք գնել գնացքի տոմսն առցանց ու, երբ հասանք Երևանի Սասունցի Դավիթ կայարան, պարզվեց՝ չկա տոմս։ կայքում 0 տեղեկատվություն։ վաճառողուհին նշեց, որ Երևան-Գյումրի գնացքի տոմս գնելու համար առնվազն մեկ շաբաթ շուտ է պետք գնալ կայարան։ բայց 21-րդ դարում ոչ մեկը մեկ շաբաթ շուտ չի գնա կայարան տոմս գնելու։ եթե կա պահանջարկ, ուրեմն կարելի է լավացնել կայքի վիճակը։ ինձ թվումա՝ բարդ չի, հը՞մ։ 

պատմությունս ուրախ եզրափակելու համար նշեմ, որ հյուրանոցում, երբ իմացան, որ իրենց առավոտյան նախաճաշից ոչինչ չեմ ուտելու, ինձ համար հատուկ բուսական նախաճաշ պատրաստեցին ու էդ էն ամեննա ինչ ես ուզում եմ աշխարհից՝ մի կռվեք, ինձ բուսական ուտելիք տվեք։ մերսի շատ։ 

ամենի մասին գրելը մի տեսակ երկար կլիներ, չեմ ուզում ձանձրացնել քեզ, բայց եթե հետաքրքրեց էս փորձը, Անդրանիկը օրվա մեջ, եթե անընդհատ չխանգարեմ, կգրի իր տպավորությունների մասին, կարող ես կարդալ այստեղից։ 

հոգ տար քո մասին 

խառը օր

հեյ

Արմինը համալսարան ընդունվելու համար աշխատանքա գրում մենակության մասին։ ուղարկեց, կարդացի։ ու մի շատ լավ միտք էր գրել, որ մենակությունը ոչ թե ֆիզիկական, այլ հոգեկան վիճակա։ դու կարաս հազարավոր մարդկանց մեջ լինես, բայց էլի քեզ  մենակ զգաս։ էսօր մի տեսակ տենց օրա մոտս։ մի տեսակ մենակ եմ զգում ինձ աշխարհի յոթ միլիարդից ավել մարդկանց մեջ։ նույնիսկ դիտմամբ որոշեցի տանը չմնալ, այլ գալ սրճարանում նստել, դաս անել ու բլոգել, բայց ինձ թվումա՝ մի մեծ պատա կառուցվել ամբողջ գիշեր իմ ներքին աշխարհի ու ամեն ինչի մեջտեղում ու հիմա ներսս շատ մենակա։ 

քայլեցի քաղաքում անձրևի տակ ահագին երկար, մարդկանց նայեցի, մեհ... էս զգացողությունը վաղուց չէր եղել մոտս։ երևի նորմալա, երևի պետք է կենտրոնանալ ոչ թե դրա վրա այլ թե ոնց անել, որ անցնել hackthebox-ի էս լեվելը ու գնալ սրճարանից։ որոշել եմ միայն էս լեվելը հաղթահարելուց հետո դուրս գալ ստեղից։ 

«լեվել»-ը դուրս չեկավ։ պետք է ասել՝ մարտահրավեր, մակարդակ, խնդիր, բայց ոչ՝ «լեվել»։

իրականում առիթից օգտվեցի, եկա գրելու քանի դեռ seclists-ն էի clone անում։ յէյ, պըրծ։ գնամ տեսնեմ՝ ինչա տալիս մեզ էդ word-list-ը։ (:

one eterniry later: 

ոչ մի բան էլ չտվեց ու ես ևս մեկ անգամ համոզվեցի, որ ես աչքիս գերանը չեմ տեսնում։ կամ չգիտեմ՝ ուրիշ ասացվածք։ խնդիրն էնա, որ ես հազարավոր ծրագրեր install արեցի, ինչ ասես փորձեցի, ուղղակի հարկավոր էր նկատել, որ URL-ի մեջ # կա ու էդ նշանակումա, որ comment-ների վրա պետք է ուշադրություն դարձնել։ աստված իմ, ընդամենը 3 րոպեի գործ էր, իսկ ես 4 ժամա էս եմ անում։ 

ինչևէ, դոբին ազատ է, արդեն կարող եմ դուրս գալ սրճարանից։ 

հոգ տար քո մասին

ինչևէ

հեյ

ահավոր շաբաթա՝ ահավոր խնդիրներով ու ահավոր մեծ ցանկությամբ՝ անտեսելու էդ խնդիրներն ու գործի անցնելու։ ձախողումները մեր նպատակի ու դրան հասնելու մոտ ընկերներն են, մի տեսակ առանց իրանց ոնց կլինի։ ուրեմն դրանց ընդունում ենք գրկաբաց։ հա, առաջին ռեակցիան լինումա հիասթափություն, կոտրվել, քանի որ, եթե չես մոռացել, մարդ ենք։ բայց հենց ուշքի եկար, հասկանում ես, որ էդ ...... նորմալա։ ուրեմն ավելի շատ էր պետք վիզ դնել աշխատել։ ուրեմն մի տեղ միքիչ ահավոր շատ թերացել ես, գլուխ ես պահել։ (հայերեն էս արտահայտությունները՝ գլուխ պահել, գլուխ տալ, գլուխը գցել և էլի շատ-շատ, ոնց որ չարազի մեջի նուշերը լինեն (դու էլ  ես չէ՞ նուշը սիրում) համովացնում են մեր բառապաշարը) ինչպես կասեր բունtv-ն, անցնենք բուն նյութին։ դե գլուխ ես պահել հիմա, աշխարհի վերջը չի, քեզ ազատություն ես տվել, հանգստացել ես, բեր տենց արդարացնենք, հիմա ավելի շատ էներգիա ունես։ ուրեմն էդ էներգիան անխնա օգտագործելու ժամանակնա։ 

փողոցում հանդիպող ամեն քարից ընկնում ե՞ս։ անցնում ես վրայով, վերցնում, մի կողմ ես դնում, եթե Եզոպոսի հայտնի առակի էն մարդն ես, շրջանցում ես.... ամեն դեպքում շարունակում ես ճանապարհդ։ նույն կերպ պետք չէ ընկնել ամեն տեսակ ձախողումից։ դե հիմա ֆեյլ էր, եղավ։ ճանապարհը դեռ երկարա, ու հեչ էլ ասֆալտապատ չի, մոտակա ժամանակներում ընտրություններ չկան։ 

գիտեմ, որ էդ պահին ուզում ես ուղղակի հետ կանգնել նպատակից, մտածում ես, որ էդ հեչ քոնը չէր, գլխիցդ մեծ որոշումներ ես կայացրել ու երևի սխալվել ես, դու չես կարա էդ։ հահ..ավելի շատ չէիր կարող սխալվել։ 

սա ուղղակի պայքարա։ ու էս պայքարը կարող է լինել ցանկացած նպատակի հասնել՝ նիհարել, Էվերեստը բարձրանալ, օլիմպիական չեմպիոն դառնալ, ընդունվել երազանքի համալսարան, գտնել երազանքի աշխատանքը։ ամեն նպատակ ունի իր պայքարի ձևը ու դրան հասնելու տևողությունը։ մի օրում մոդել չես դառնա, ոչ էլ ոսկե  մեդալ կստանաս։ դանդաղ, երեխայի քայլերով, բայց կհասնես Էվերեստի գագաթին, եթե ամեն օր ու ամեն պահ աշխատես դրա համար, անես ամեն ինչ, ինչ կարող ես ու նաև չես կարող։ ոչ մի բան անհասանելի չի, եթե իհարկե իմ հին համարը չի, որ մի ամիսա անջատել եմ ու մի կողմ գցել։ մի զանգեք։ (:

հոգ տար քո մասին

չեմ ձգում էլ

հեյ

ամեն անգամ, երբ նորություններ կարդալիս հանդիպում եմ հետևյալ տողերին, մի նյարդային բջիջ ևս կնքում է իր մահկանացուն. «այս մասին իր ֆեյսբուքյան էջում գրառել է պողոս պողոսյանը»։  աաաաաաաաաաաաաաա.......

ինչու՞ է սոց կայքը դարձել շատ կարևոր լուրերի ու տեղեկատվության առաջին աղբյուր։ կառավարության բոլոր մարմինները ունեն կայքեր, գոյություն ունեն թերթեր։ ինչու՞ են լրատվականները հղում ինչ-որ պետքական պաշտոնյանների ֆեյսբուքյան էջերին, չէ, էջերին էլ չէ, տվյալ կառավարական մարմնի էջին էլ չէ, անձնական հաշվին։ ոչ մի տիպի չեմ հասկանում։ ուզու՞մ եք հանրությանը հասանելի լինեն բոլոր նորությունները, կրթեք հանրությանը, սովորեցրեք նորությունները կարդալ կայքերից։ 

ոչ վաղ անցյալում չէր, չէ՞, որ ֆեսյբուքը ապատեղեկատվության տարածման պատճառով ուղղակի արգելափակվեց երկրում։ ուրեմն դուք եք սովորեցրել մարդկանց, որ ֆեյսբուքում ինչ կարդում եք, այ մարդ, ճիշտա։ ուրեմն ստեղծեք վստահելի հարթակներ, որոնք ի միջի այլոց կան, կիրառել է հարկավոր։ կայքերը անտեր են մնացել, շաբաթվա մեջ մի անգամ չեք թարմացնում նորությունները։ բայց ֆեյսբուքում օրվա մեջ մի տասը հատ ստատուս գրելը երևի հեշտա՞։ 

հիմա ամենավատ ու ձեր կարծիքով անհնար կողմին եմ նայում. է մարդիկ կան չունեն ֆեյսբուք։ չունե՞ն հնարավորություն իմանալու, թե ինչ է կատարվում երկրում։ 

մի գրեք էդ անտեր նորությունները առաջին հերթում ձեր ֆեյսբուքի ստատուսի տեղում։ էդ ձեր օրվա տրամադրությունը չի, էդ կարևոր նորությունա։ գրեք կայքում, հետո էդ լինկը՝ https://www......., քոփի-փեյսթ արեք էդ ստատուսի տեղում ու գրեք ձեր մեկնաբանությունը։ էդ նորմալա։ 

հոգոց։

հոգ տար քո մասին

շունը կծեց և ինչ եղավ հետո շատ հուզիչ էր

հեյ

մի քանի օր առաջ Անդրանիկին մի սև շուն կծեց, ով գիտի՝ գլխարկը դեռ չէին կարել։ մի խոսքով է, շների դեմ ոչինչ չունեմ։ (բայց հիմա իրանց միքիչ ավելի քիչ եմ սիրում) դե զանգում ենք շտապ օգնություն, առավոտվա երեքնա, ու անկեղծ ասած, չեմ էլ սպասում, թե մեկը կպատասխանի։ ինչպիսի հաճելի անակնկալ, պատասխանում են։ չեմ ուզում ընդհանրապես պատմել՝ ինչ դանդաղ ու ինչ անդարդ եկան, նույնիսկ չէին ձևացնում, որ շտապ օգնություն են։ վերքին մի թեթև բզեցին, գնացինք առաջին հիվանդանոց։ մի քանի հոգի փորձեցին հերթապահ բժշկին արթնացնել, դե հիմա, չստացվեց։ բուժքույրը իբր մշակեց վերքը, պատվաստեց, ինչպես իրենք են ասում՝ հակափայտացման դեմ (էդ բառից ավելի շատ էի ջղայնացել, քան, որ բժիշկը տենց էլ չարթնացավ), գազազելու դեմ ու դե հետագա երկու պատվաստումների ուղեգիր տվեցին դեպի տարածքային կլինիկա։ 

տարածքային կլինիկան համար 2-ն է՝ Կողբացի փողոցի վրա։ էստեղ մի աննախադեպ բարդակ էր։ գրեթե բոլոր սենյակները մտանք, գրեթե ամեն տեղ պատմեցինք նախորդ պարբերությունը ու լսեցինք հետևյալ պատասխանը՝ դուք Սիրիայի քաղաքացի եք, մենք չենք կարող ձեզ պատվաստել։ հահ։ 

դե ինչ պիտի անեինք։ գնացինք Սիրիա՝ Անդրանիկի գրանցված կլինիկան, ստացանք պատվաստումը ու էլի եկանք անցանք գործերով։ հիմա քեզ գրում եմ Սիրիայից։ շոգա միքիչ, բայց հավես երկիրա։ 

ըըը...լու՞րջ, տե՞նց են պատկերացնում մեր առողջապահության նախարարությունում։  պետք է գնայինք Սիրիա՞ էդ մի շոթը ստանալու համար։ էստեղ խնդիրը բացարձակ այն չէր, որ կլինիկան անվճար է կատարում պատվաստումները, մենք պատրաստ էինք վճարել, բայց էդ դեղը ստանում են միայն կլինիկաները, այլապես մենք մեր սիրած Վարդանանցը կգնայինք։ 

եթե բլոգը գրեի հենց էդ օրը, էսքան մեղմ ու բարի չէի արտահայտվելու։ պարզապես շատ խառն էինք ինչ-որ լուծում գտնելու համար։ ամեն ինչ հիմա օկա, բայց մեծ խնդիր կա. օրինակ ես էլ Սիսիանի կլինիկայում եմ գրանցված։ հիմա, որ շունը կծի ու շան մազ էլի չունենանք, որ բուժենք, ես էլ Սիսիա՞ն պիտի գնամ։ ինչի՞ են մեր առողջապահության աշխատակիցները դեռ սովետական ժամանակներում։ ինչի՞ են էդքան տարի Բժշկական համալսարանում սովորելուց հետո դառնում ամենակոպիտ արարածները աշխարհում։ ես հո չեմ գրել իրենց քննական հարցերը, որ ինձնից են վրեժ լուծում հիմա։ ինչի՞ էս երկրում, որ ամեն մեկը հիմա իր գործը պետք է 125 տոկոսով անի, քանի որ երկու-երեք տասնամյակ հետ ենք աշխարհից, բոլորը յոլա տանում։ 

կան հարցեր, որ պատասխան չունեն ու էդ հեչ էլ սերը չի։ 

հոգ տար քո մասին

երաժշտություն

հեյ

օրվա մեջ քանի՞ ժամ ես երաժշտություն լսում։ ինձ չհարցնես՝ չգիտեմ։ ինչպես ասում են՝ #միշտ։ ու միայն էսօր եմ հասկացել՝ ինչքան տարբեր են երգերն ու երաժիշտները հոլովակներում և համերգների ժամանակ։ ստեղծվումա մի տեսակ էներգիա, որի անունը չգիտեմ։ հատկապես, երբ վոկալիստները կիսով չափ դեերասան են ու կարողանում են առանց բառերի զրուցել հանդիսատեսի հետ։ հատկապես, երբ խոսքը ռոք խմբերի համերգների մասինա։ էսօր ամբողջ օրը գրեթե համերգներ եմ նայել ու իսկապես նայել եմ, ոչ թե միայն լսել։ 

սիրուն բանա երաժշտությունը, ավելի սիրուն են խենթ համերգները։ գնացեք համերգների, խենթացեք ու պարեք ու երգեք... մի հատ լավ երգ ասեմ, լսիր։ ինձ շատա դուր գալիս, երբ ազգային երգերը թարմացվում են... ու ինչպես ասում են մեր պապերը՝ նոր շունչ են ստանում։  

հոգ տար քո մասին

զրույց

հեյ, 

անտանելի ժամանակներում ենք ապրում։ մեր դպրոցի պատին ցեղասպանությանը նվիրված միջոցառումների օրերին մի  պլակատ պաստառ կար՝ «Էս ինչ քյաֆուր դարի հասանք» վերնագրով։ ուղղիր, եթե սխալվում եմ, բայց կարծես՝ Սիամանթոյի խոսքերն են։ ինձ թվումա՝ էդ դարը չի վերջանում։ 

երեկ մի ամբողջ սերիալ նայեցի՝ (դե անգործ լինելու լավագույն կողմերից մեկնա) Night Manager, որտեղ խոսվում է ԱՄՆ-ի ու Մեծ Բրիտանիայի կողմից անօրինական զենքի առք ու վաճառքի մասին, Իրաքի պատերազմի մասին, զենքերի փորձարկումներն ու ցուցադրությունները Սիրիայում կազմակերպելու մասին։ ու ամենացավալին էն էր, որ էդքան էլ իրականությունից կտրված չի ֆիլմը։ 

իհարկե հասկանում եմ, որ մարդ տեսակը ամեն ինչի վրայով կանցնի ավելի շատ ունենալու համար, հասկանում եմ, որ սեփական եսն ու իշխանությունը գրեթե միշտ գերադասվում են, բայց մի բան կա, որ ուղեղս չի կարողանում մարսել։ ինչու՞։ եթե ես, որպես միջին վիճակագրական քաղաքացի, հասկանում եմ էդ զենքերի վտանգավոր լինելու աստիճանը, հասկանում եմ, որ ամեն փամփուշտը մի ճակատագիր է, մի կյանք, ստեղծողները չե՞ն հասկանում։ գնողները չե՞ն հասկանում։ վաճառողները չե՞ն հասկանում։ ուրեմն ինչքան թքած պետք է ունենալ մարդկության վրա, որպեսզի կարողանալ նման գործարքներ անել։ 

եթե անողները մահկանացուներ չլինեին, ես էլի կհասկանայի։ դե հավերժ ապրել կարողացող մարդը կարող է արդարացնել իր՝ ամեն ինչի վրայով անցնելն ու կարողություն կուտակելը։ բայց երբ, ամեն վայրկյանի հետ կարճանում է մեր կյանքը, մի տեսակ չես ուզում գոնե սպանել։ 

շատ հիասթափված եմ մարդ արարածից, չգիտեմ-ինչ-արժեքներով-առաջին-աշխարհի երկրներից ու մեզնից՝ հայերից։ մեզնից հիասթափված եմ, քանի որ թույլն ենք էս ամեն ինչի մեջ։ էն թույլը, որ ոչ ինքն է իրեն օգնում, ոչ էլ այլոք ինչ-որ շահ ունեն օգնելու։ շատերդ երևի արդեն տեղյակ էիք էս ամեն խաղերից։ ես իմ պղպջակի մեջ էի ապրում ու չգիտեի էլ, որ իմ էդքան պատկերացրած խաղաղ ու սիրուն աշխարհը էսքան զզվելի իրականություն ունի։ 

ես «փոքրիկ Իշխան»-ով եմ ծանոթացել աշխարհին ու էդպես էլ ընկալել եմ իմ շուրջը կատարվող ամեն ինչը։ պարզվեց՝ գլխարկ էր, ոչ թե՝ փիղ կուլ տված օձաձուկ։ ես երևի իմ երազներով եմ ապրել, իսկ էս վերջերս երազներս մենակ պատերազմներ են ու քաոս։ ամեն օր մի քանի անգամ վեր եմ թռնում երազումս պայթող հրանոթներից, գոռացող մանուկների ու սպանվող թռչունների ձայներից։ 

մի քանի օր առաջ ավելի սիրուն երազ էի տեսել՝ քայլում էի աշխարհի բոլոր երկրկներով ու «խաղաղություն» էի գոռում։ բոլորը միանում էին ինձ, քայլում ինձ հետ ու աղավնիներ նետում օդի մեջ։ սիրուն էր։ իսկ երբ արթնացա, ճիշտ հակառակ պատկերն էր լրահոսումս։ 

ես ստեղծել եմ իմ աշխարհը ու ապրել եմ էնտեղ մոտ քսանվեց տարի։ էսօր մի պահ դուրս եկա պղպջակիցս ու ատեցի ամենը։ հետ եմ գնում, կներեք։ ինձ մոտ ամեն ինչ ավելի բարի է ու մաքուր։ 

հոգ տար քո մասին 

«սրանք ինչ են եկել, լցվել»

հեյ

ես քովիդի լոքդաունի ժամանակ տնից ավելի շատ էի դուրս գալիս, քան վերջին մեկ շաբաթվա ընթացքում։ ինչ խոսք, կարոտել էի քաղաքը, մարդկանց, քայլելն ու երաժշտություն լսելը։ դե միշտ եմ ականջակալներով, քանի որ անընդհատ ազդանշաններն ու գռեհիկ զրույցները միշտ պատրաստ են փչացնելու տրամադրությունդ։ էհ, դեռ չէի հասցրել կապույտ ատամը միացնել ու լսում եմ՝ «ախչի, ես քեզ որ բան եմ ասում, դու ներվերս մի կեր»։ նայում եմ հետ. երիտասարդ զույգ են՝ իրար թևանցուկ։ «ախչի»-ն դե աղջիկն էր, որն ընթրիքին պատվիրել էր տղային ներվերը։ 

ես միշտ եմ գոռալուն դեմ եղել, հատկապես աղջկա վրա, հատկապես դրսում, հատկապես, երբ ներկա եմ։ ինչքան հնարավոր էր զուսպ գտնվեցի ու «թարս» հայացք նետեցի իրենց կողմը։ (թե ասա Լիլիթ, քո ինչ գործնա՝ ովա ում վրա գոռում, ինչ ես խառնվում)։ կանաչեց լույսը։ կապույտ ատամս դեռ չէր միացել, (դու հիմա կմտածես, որ ես դախ եմ ու դու չես սխալվի) ու լսում եմ նորից. «ես քեզ բան եմ ասում, դու շարունակում ես, կտամ, կսպանեմ»։ ըըըըը.... ոնց որ հայացքս չազդեց հա՞։ մի հատ էլ եմ երկար ու ջղային նայում տղային, որը ինչ-խոսք սկզբից էլ նկատել էր ինձ ու հասկացել էր, որ մի տեսակ դեմ եմ իրավիճակին։ «ինչա, ի՞նչ ես նայում, սրանք ինչ են եկել լցվել»,-արձագանքեց երիտասարդը խեթ հայացքիս։  հոգոց։ 

երեք հատ խորը շունչ, արտաշունչ ու երգս միացավ, ու ես ուղղակի գնացի։ իհարկե։ ինչու՞ էի նայում։ մարդը անձնական տարածք ունի, կուզի կգոռա իր ընկերուհու/կնոջ/քրոջ վրա, կուզի՝ չէ։ ես ոչ մեկն եմ էդ պահին, որ քիթը խոթել էր ուրիշի ձայնի ելևէջների մեջ։ պետք էր չնկատելու տալ։ ես չէի կարող։ աղջիկը ամբողջ ընթացքում էդպես էլ ոչինչ չարեց։ շատ ցածր ու նեղացած խոսում էր ու ամբողջ ընթացքում մնաց տղային թևանցուկ։ ինքը չէ՞ր ընտրել էդ վերաբերմունքը։ ինքը չէ՞ր հարմարվել, որ իր հետ գոռալով պետք է խոսեն նույնիսկ եթե դրսում են, նույնիսկ երբ ինչ-որ մեկը ուշադիր նայում է նրանց՝ փորձելով հասկացնել, որ «ժող, ո՞ր դարնա...

գոռում էին քարանձավներում, հեռվում մամոնտ տեսնելիս, նավերում՝ այսբերգ նկատելիս։ զրուցելիս, հատկապես սիրելիների հետ զրուցելիս, իսկապես չարժե գոռալ։ գոռալը հեռվացնում է։ որքան էլ որ բարկացած ես, որքան էլ որ «ներվերդ են ուտում»։ մի բարձրացրեք ձեր ձայնը ինչ-որ մեկին ինչ-որ բան բացատրելիս ու մի թողեք, որ ձեր վրա ձայն բարձրացնեն։ դա դեմ է քաղաքակիրթ մարդու կանոններին։ քաղաքում հյուրեր կան, ի՞նչ կմտածեն...»

սա հարցի մի կողմն էր։ և ոչ ամենացավալին։ պատմության մեջ ինձ ոչ այնքան բարկացրեց տղայի ձայնը, այլ աղջկա լռությունն ու հանդուրժողականությունը։ ես չգիտեմ՝ ինչ առիթ էր, ես չգիտեմ՝ ինչքանով էր սպառում աղջիկը ձենով օհանի նյարդերը, բայց ոչ մի կերպ չեմ հասկանա նրա հանդարտությունն ու խեղճությունը։ սեփական եսը հարգելը հանդգնություն համարող երկրում սա միգուցե արդարացված ու նորմալ է համարվում։ էդ շատ տխուրա։ սա իմ՝ ֆեմինիզմի դրսևորումը չի։ եթե աղջիկը գոռար տղայի վրա, ես էլի նույն կերպ կարձագանքեի։ գիտեմ, որ երկար-բարակ խոսում եմ հիմա, ասածս մի նախադասությամբ էլ կարող էի ամփոփել։ բայց տեսարանը չափազանց հիասթափեցնող էր։ 

էլ չեմ խոսում «սրանք ուր եկան, լցվեցին»-ի վրա, որտեղ «սրանք»-ը հավանաբար օտարերկրացիներն են։ միգուցե երիտասարդին դուր չի գալիս փաստը, որ իր բացօթյա ներկայացումներին ավելի շատ հանդիսատես կա, քան սպասում էր։ կամ ես ինչի՞ եմ «սրանք», էդ էլ չգիտեմ։ 

ես ուրախ եմ, որ հիմա դրսում գունավոր ու բազմազան անցորդներ կան։ ես ուրախ եմ, որ տարբեր լեզուներ եմ լսում քաղաքում քայլելիս։ մի տեսակ աշխուժություն կա։ երևի կարելի է երկրի հյուրերից միքիչ քաղաքակրթություն սովորել ու չնեղվել, երբ թարս են նայում, երբ գոռում ես ընկերուհուդ վրա։ 

հոգ տար քո մասին 

գնահատելու արվեստը

հեյ

էսօր  նայում էինք Ջոն Օլիվերի երեկոյան շոուն տոմսերի, դրանց գների ու վերավաճառքի մասին (իրականում շատ խնդալու ա, նայիր, եթե հավես ու ժամանակ ունես), որտեղ հնչեց միտք՝ «էն գնով, որ ես գնում եմ համերգի տոմսեր, երաժիշտները պետք է սերենադ նվագեն իմ պատշգամբի տակ»։ հըմ։ ինչքան էլ օրենքները կամ կանոնները ստիպեն, մարդիկ գտնում են օրինակ՝ երգերը անօրինական ձևով ներբեռնելու կամ լսելու ձևեր։ օրենքը չի, որ պետք է մարդուն սովորեցնի աշխատանքը գնահատել ու դրա համար վճարել։ երբ youtube-ով երգ ես լսում կամ հոլովակ նայում (հաճախ ոչ էլ նայում ենք հոլովակը), մոռանում ես մտածել՝ ինչքան աշխատանք կա էդ երեք րոպեի հետևում։ էլ չասեմ՝ երբ առանց մի քանի դրամ վճարելու սթրիմ ես անում նույնիսկ ֆիլմերը։ 

եթե երաժիշտը էդ ամենի արդյունքում չի վաստակում գումար, քանի որ ոչ մի երգ իրականում չի վաճառվում, մնում է միայն համերգների միջոցով գտնել էն գումարը, որով կկարողանա գոնե հաջորդ գործի վրա աշխատել։ պատկերը շատ շատ ավելի տխուրա Հայաստանում։ 

ցավոք շատ քչերն էն այսօր երգ գնում, վճարում իրենց լսած երգերի համար (ինքս էլ չեմ վճարում, եթե հաշվի չառնենք դիզերի բաժանորդագրությունը) ու մի բան էլ ավել՝ բողոքում են համերգների տոմսերի թանկությունից։ 

որակյալ երաժշտություն ու շոու պահանջողները պետք է հիշեն, որ էդ ամեն ինչը կախարդական փայտիկով չի առաջանում, կա աշխատանք, որն արժանի է գնահատանքի։ 

եթե քեզ համարում ես երաժշտության սիրահար ու չես ալարում, ինքնակենսագրականիդ մեջ հոբի բաժնում գրում ես՝ listening to music,  եղիր երաժշտության սիրահար մինչև վերջ։ վճարիր քո լսած երգի համար, նայած ֆիլմի համար, օգտագործած ծրագրերիդ համար, հարգիր էն մարդկանց աշխատանքը, որ քո օրը միքիչ ավելի գունավոր են դարձնում ու աշխարհն էլ՝ ավելի լավ տեղ ապրելու համար։ 

հոգ տար քո մասին

տեսակներ

հեյ

սևակը մարդկանց բաժանում էր ըստ նրանց աշխարհագրական դիրքի՝ մեկը աշխարհի շալակին, մեկը՝ աշխարհը շալակին։ էսօր աշխատանքի  ընթացքում ես նոր բաժանում եմ գտել, նոր տեսակավորում։ գոռացողներ ու նորմալներ։ 

չգիտեմ՝ նախախնամություն էր, թե այլ քիչ օգտագործվող բառ, բայց անմիջապես իրար հետևից ինձ երկու հաճախորդ դիմեցին՝ նույն խնդրով։ խնդիրն այն էր...դե պարզա, որ չեմ ասելու, կոնֆիդենցիալա, բայց հիմա։ միջին վիճակագրական մի բան։ 

առաջին դեպք։ հաճախորդը սովորական տոնով սկսում է խոսակցությունը։ էդ դեպքը ինձ էնքան ծանոթ էր, որ առաջին բառից էլ հասկացա՝ ինչնա ծուռ գնացել։ բայց տարիների փորձն ու գիտակցությունը, հայրենի հողն ու ջուրը, մեր պապերի իմաստությունը մեզ սովորեցրել են, որ թող մարդը խոսի։ ես չեմ ընդհատում, նա շարունակում է, ու ամեն բառի հետ ձայնը մի տոնայնություն բարձրացնում։ մի նախադասություն հետո առանց չափազանցնելու գոռում էր վրաս։ (ի միջի այլոց, ինչի՞ ենք ասում «վրան գոռալ») մի խոսքով։ ինչքան էլ զարմանաք, մի տեսակ հարմար չեմ զգում ինձ, երբ գոռում են։ հասկանում ե՞ք, ես մանկուց դեռ ունեցել եմ ցածր ու նորմալ ասածը հասկանալու տաղանդ, հիմա մի տեսակ նվաստացած եմ զգում, երբ հասուն մարդը ձայնը բարձրացնում է՝ իր կարծիքով ինձ ինչ-որ բան հասկացնելու համար։ ես, ինչքան էլ քաղաքավարի, նույնքան խիստ ասում եմ, որ գոռալու կարիք ամենևին չկա, ես նորմալ ասածն էլ շատ լավ հասկանում եմ ու հիմա շատ արագ խնդրին լուծում կտամ։ տոնը իջավ, ձայնը մեղմացավ, խնդիրը մի րոպեում լուծում ստացավ, լավ օր մաղթեցի, գնաց։ 

երկրորդ դեպք։ հաճախորդը խոսում ա սովորական տոնով։ նկարագրում խնդիրը, ես ներքուստ նյարդային եմ, բայց վերոնշյալ պապերի իմաստությունն ասումա՝ մեկի բարկությունը մյուսի վրա մի թափիր։ ես լուռ լսում եմ, սպասում եմ, որ հեսա էս մեկն էլ պիտի սկսի գոռգոռալ։ և ինչ եղավ հետո, շատ հուզիչ էր։ հաճախորդը կատակեց։ ու դե հա, գերմանական հումոր էր, էդքան էլ խնդալու չէր, բայց դե հիմա։ մինչև երջանկության արցունքներն էինք մաքրում, խնդիրը լուծում ստացավ, լավ օր մաղթեցինք իրար ու զանգն անջատվեց։ 

առանց չափազանցնելու նույն խնդիրն էր։ նույն տարիքի, նույն ազգության, նույն սեռի մարդիկ էին, ուշադիր եղել եմ։ ինչնա՞ խանգարում մարդուն լինել երկրորդի նման։ ինչնա խանգարում մեզ լինել երկրորդի նման։ 

էս աշխարհը եթե փրկեց, հումորնա փրկելու, քանի որ գեղեցկությունը վաղուց արդեն կեղծվելա ու մի տեսակ գեշացել։ թեթև ապրեք։ 

հոգ տար քո մասին

ան-title

մի անկապ օր, ձանձրացած 

տխուր թվիթ եմ գրում 

անակնալ զարմացած 

պատասխանդ եմ կարդում.

«մարդիկ վատն են թեթև տար»

թե նման բան. չեմ հիշում,

բայց նամակը քո գրած 

նոր պատմություն էր հուշում 

տեսնվեցինք մենք փաբում 

չնայած ում եմ խաբում 

դու չտեսար ինձ՝ հուզված,

ընկերուհիդ էր նստած 

չխոսեցինք իրար հետ  

հանդիպման մեր այդ օրը 

բայց մեր մասին խոսեցին  

հետո բոլոր-բոլորը 

հեռախոսիս մեջ մի օր 

IRC ես դու քաշում

բարի լույս ու բարի օր 

գիշեր-ցերեկ ենք խոսում 

դու ասում ես ինձ «համով» 

ես խառնվում եմ իրար,

զգում եմ, որ սրանով 

մոտենում ենք մենք իրար

ազգայինում քնած եմ 

չեմ խռացնում ես հուսամ 

աչքերս կիսաբաց են 

դու ես նայում զարմացած 

«էլի քնել ես, համո՞վ»

«Անդո փլիզ մի արա»

խոսում եմ հետդ մտքով, 

որ իբր քուլ ձևանամ 

չենք մնում դուրս ենք գալիս

քայլում ենք ու զրուցում 

ընկերուհիդա գալիս 

դուք գնում եք, ես լացում 

չէ չեմ լացել, դու հանգիստ 

հանգի համար գրեցի,

«Լիլիթ իրան մոռացի»

խոստում ես ինձ տվեցի,

ու անցնում են տարիներ 

ծերանում ենք երևի 

ես գրում եմ քեզ մեյլեր 

դու չես գրում մեյլեր ինձ 

անպատասախան նամակներ 

էդքան էր քեզնից մնում 

մինչև գնում Գերմանիա, 

փոշմանում եմ հետ դառնում, 

հանդիպում ենք մենք  նորից 

իտալիանում քո սիրած 

խոսում մեր հին օրերից 

իրար թեթև կարոտած 

հետո պատերազմ, քովիդ 

հեշտ չեն օրերը հայի   

մեկը լիներ միշտ կողքիդ

ուզում էիր երևի

գրում գիշերվա կեսին 

արի դեյթվենք ես ասում 

արցունքներ են երեսիս 

ես տենց բան չէի սպասում 

«ինչ ես խոսում, գիժ ես դու 

ընկերներ ենք մենք շատ լավ »

սերիալն ես մեր դու հիշում 

«տեսա՞ր, իրանց հետ լավ եղավ» 

ասում եմ հա, եկ, դավայ 

ինչ իմանաս որնա ճիշտ

բայց մի բան պիտ իմանաս

ընկերներ ենք նախ ու միշտ

ժամանակը ցույց տվեց 

ճիշտ պահը չէր ընտրվել 

ինչքան էլ ցավոտ լիներ 

պետք էր հաստատ բաժանվել 

հաղթանակի օրը մեր 

իմ պարտությունն էր եղել 

ասել էի սիրում եմ 

ու պատասխան չէր եղել 

ու խմեցինք այրիշում 

գինի կոկտեյլ չեմ հիշում 

ու տաքսու մեջ տան ճամփին 

արցունքեր են տանջալի 

ու տենց ամեն առավոտ 

եթե լինեմ ես անկեղծ

ուզում էի չգար նոր օր 

ուզում էի պրծներ ու վերջ 

մինչև մի օր հասկացա 

որ դա էջ էր ու փակվեց, 

հենց էդ օրը գիշերին 

հեռախոսը իմ զանգեց 

«լավ չե՞ս, Անդո,- ասեցի 

չունեմ հավեսը քո ես»

հեռախոսն անջատեցիր 

խմած էիր նեղվեցիր 

զանգեցի հետ, խոսեցինք 

ու ուզեցիր հանդիպել 

օգըսթը գործիս մոտ էր 

նստեցինք սկսեցինք խոսել 

նորից սկսել, նոր փորձել 

սկսել էիր ինձ սիրել 

ես քեզ շատ էի կարոտել 

որոշեցինք միաձայն 

պայմանագիր մենք կնքել

դեռ չես գրել վերջացրել 

մոռանում ես երևի 

տարին դեռ չի լրացել 

կհասցնես, մի նեղվի 

հիմա պուշկին սարյանում 

մի տան մեջ պուճուր սիրուն

իրար հետ ենք մենք ապրում 

ու իրար շատ ենք սիրում 

մերսի քեզ որ հետ եկար 

ու խմեցիր էդ օրը 

մեկ մեկ խոստում դրժելը 

լավա, քան թե  պահելը 

սիրուն օրեր ունենք շատ 

ու դեռ կգան, լավ գիտեմ 

սիրում եմ քեզ ամպից շատ 

ուզում անվերջ քեզ գրկել 

միքիչ խառն էր անցյալը 

ու ներկան էլ նենց ոչինչ

մենք անսովոր ենք, այլ ենք

տարբերվում ենք բոլորից 

ինձ հավեսա Անդ քո հետ 

կինո նայել, հաց ուտել 

չեմ լինի դե ես պոետ 

ինձ միքիչ ձև եմ տվել 

բաներ կան որ միշտ ասել 

ուզում ես բայց վախենում 

«սիրում եմ քեզ» ասել եմ 

ու երբեք չեմ փոշմանում։

--

06/03/2022

«մերսի» ասելու նուրբ արվեստը

հեյ

քայլելիս, գնումներ անելիս, աշխատանքային ժամերին մի տեսակ ցրվելու ու նաև այլ թեմաների մասին մտածելու համար հաճելիա ինչ-որ պոդկաստ լսելը։ արդեն մի անգամ գրել եմ՝ ինչ պոդկաստներ եմ առաջարկում, ինչեր եմ լսում։ հիմա ցանկը միքիչ փոխվելա, շատ են դուրս գալիս Lex Fridman-ի պոդկաստները, Jordan Peterson-ին եմ սիրում լսել ու էլի շատերին։ 

էսօր rearange-ի ժամանակ էնքան ճիշտ միտք հնչեց էն մասին, որ հայերը երբեք գոհ չեն։ հյուրը պատմում էր, որ ամանորյա տոներից առաջ ինչ-որ մեծ մեքենա են բերել, ու անցորդները կարող էին ուղղակի կոճակ սեղմել ու տարբեր նվերներ ստանալ մեքենայից։ ոչ մեկի դեմքի արտահայտությունը գոհացական չէր, մի տեսակ սովորական վերցնում էին նվերն ու հեռանում, ու աչքերի մեջ գրված էր «հա, իբր ինչ, ավելի լավ բան չէի՞ք կարող նվիրել»։ ես էդ հայացքը տեսնում եմ գրեթե ամեն օր։ մարդկանց տալիս ես ուշադրություն, իսկ իրենք դա ընդունում են որպես քո պարտականություն։ ու մի տեսակ չկա՝ «շնորհակալություն» բառը։ 

Մետաքսն էսօր պատմում է, որ Չեխիայի իր գործընկերներին սովորեցրել է հայերեն «շնորհակալություն» բառը։ ես ուզում եմ, որ Հայաստանում էլ շատերը սկսեն օգտագործել դա, մի տեսակ սովորական դառնա շնորհակալ լինելը։ երբ երեխա էինք, մեզ սովորեցնում էին կոնֆետը վերցնելուց հետո «շնորհակալություն» ասել։ տարիքի հետ մի տեսակ downgrade ենք լինում upgrade-ի փոխարեն, այո՞։ 

մի հատ գաղտնիք էլ ասեմ ու գնամ՝ ինչքան գնահատված զգա դիմացինդ, էնքան ավելի նվիրված կլինի։ դու ես ընտրում էդ մարդու վերաբերմունքը քո նկատմամբ։ 

հոգ տար քո մասին

ինչ-որ մի պահի

հեյ

էս վերջերս ամեն ինչ խառնա, ու ոչ մի բանի մասին երկար մտածել, վերլուծել, ուսումնասիրել չի ստացվում։ դրանից էլ չկան թեմաներ, որոնց մասին կարելիա խոսել։ սիրում եմ մի բանի մասին խոսելուց առաջ լավ ուսումնասիրել թեման ու դրան նայել մի քանի կողմից։ ուզում եմ օբյեկտիվ լինել։ չի ստացվում։ բոլորս սուբյեկտներ ենք ու չափազանց թույլ ու եսասեր օբյեկտիվ լինելու համար։ մենակ մի բանա մտքիս անընդհատ՝ աշխարհի ամենահեշտ բանը։ աշխարհը անտանելի տգեղացել ու բարդացելա։ ամեն օր ամեն տեղ ու ամեն պահ կորուստ կա, մոռացում կա, հեռանալ կա, վերջ կա։ ու երևի հենց էդա աշխարհի լռելյայն ռեժիմը՝ կորցնել։ դրա համար էլ ամենահեշտ բանը աշխարհում կորցնելնա՝ ընկերներին, վստահությունը, սեփական եսը, բանալիները, գուլպայի մյուս հատը, խաղաղությունը, սերը, ժամանակը....  ու սրա պատճառով էլ մեր ամբողջ կյանքը փնտրտուքա՝ նոր ընկերների, նոր վստահելի մարդկանց, նոր եսի, նոր տան, որովհետև նախորդի բանալիները չես գտնում, նոր սիրո, միքիչ ավել ժամանակի ու գոնե հրադադարի։ գուլպայի մասին խոսք չկա։ դրանք անդառնալի կորուստ են։ 

միակ ամենաբարդ խնդիրը էդ փնտրտուք/կյանքը միքիչ ավելի հետաքրքիր ու խաղային դարձնելնա։ դրանից էլ ենք վատ։ մանավանդ երբ խաղաղություն ենք փնտրում։ մանավանդ, երբ ոչ մի բան մեզանից չի կախված, մանավանդ, երբ թույլ ենք։ 

էնքան հեշտա կորցնելը ու էնքան բարդ վերագտնելը, որ ուղղակի խնդրում եմ ձեզ։ ուշադիր եղեք ու հոգ տարեք ձեր ընկերների, սիրո, խաղաղության ու հատկապես գուլպաների մասին։ անընդհատ վերադարձեք նրանց, աչքի տակ պահեք ու լվալուց հետո պարանին իրար մոտ կախեք.... ես անուղղելի եմ, գիտեմ։ 

հիմա կարդում ու ասում ես՝ ինչքան տխմար պիտի լինի մեկը, որ խաղաղության ու գուլպաների խնդիրը նույն մակարդակի վրա դնի։ գիտեմ, գիտեմ, գուլպաները մեր կյանքի հիմքն են, մեր վաղվա երաշխիքն են, մեր ստեղծագործելու, աշխատելու գրավականն են, բայց դե խաղաղությունն էլա կարևոր։ մեր կյանքը միքիչ ավելի գունավոր դարձնելու ու մեր ոտքերը հարմար ու տաք պահելու համար մեզ խաղաղությունա պետք։ 

ինչ-որ տեղ ինչ-որ բան սխալա, մի բան փչացելա, երևի ավտոն։ 

գիտեմ, էլի տարօրինակ բաներ եմ խոսում։ կներես։ բայց դե հիմա ովա նորմալ։ ամեն մեկս մեր տեսակի մեջ ենք ցնդել։ որովհետև աշխարհում էս պահին էնքան կորած գուլպաներ կան ու էնքան տխուր մարդիկ։ 

կներես։ էլ մի կարդա։ ես էլ չեմ գրի։ 

հոգ տար քո մասին

երբևէ չլսված հնչյունները

էն առավոտներից էր... յոթն անց քսանութ րոպեին սկսող առավոտներից։ մեդիտացիա մտքի համար, յոգա ու լոգանք մարմնի համար ու սուրճ հոգու համար։ էնին պատրաստ էր օրվան։ պատրաստ էր նստել իր կանաչ պատշգամբի փոքր սեղանի մոտ, թերթ կարդալ, վայելել աշնան արևի վերջին հյուրասիրությունը։ 

նոտաները աշնանային առավոտի պես խաղաղ տարածվում են օդում՝ առանց իրար խանգարելու, միմյանց հերթ զիջելով....միքիչ նույնիսկ ձանձրալի, միքիչ նույնիսկ  սովորական։ 

էնին թերթից ավելի փողոցին էր նայում. դիմացի մայթի փոքրիկ կրպակին, որտեղից ամեն օր թերթերն էր գնում, որտեղ ապրում էին աշխարհում ոչ մի այլ տեղ չհանդիպող աչքերը։ էնին սպասում էր արդեն ծանոթ ու սիրելի դարձած սև ֆեդորային, որ հանդուգն ծածկում էր այնքան փափուկ ու խենթ գանգուրները։ 

օդում քամի սկսեց։ խենթացան նոտաները, մեկը մեկից հեռվացան, ուժգնացան, երաժշտական փոշի բարձրացավ....

եկավ։ նա է։ չէ։ մի րոպե։ էնին վեր թռավ։ նույն ֆեդորայից է։ չէ։ չեմ հասկանում։ անցավ կրպակից։ ո՞վ էր։ նա չէր։ չէ։ էնին ձեռքը դրեց տեղից դուրս թռչող սրտին։ ընկավ աթոռին։ ատեց ինքն իրեն։ մինչև երբ պետք է լռի։ երբ պիտի գա օրը։ երբ պիտի գնա ու թերթ գնելուց բացի զրուցի էնքան սիրուն ու էնքան խորունկ աչքերի հետ։ երբ պիտի չվախենա։ չամաչի։ չխառնվի իրար։ վստահ նայի աչքերին ու ասի....

նոտաները շունչ քաշեցին։ հնչյունները դանդաղ իջան սեղանին, սուրճի բաժակին, երեկվա թերթերին, խաչբառի դեռ չլրացված վանդակներին։ ու նորից... ամեն անգամ առաջին անգամվա նման գժվեցին էլի, վեր թռան տարածվեցին օդում։ 

նա  է։ այ սա նա է։ հա, բացում է կրպակի դուռը։ նա է։ էնին նոտաներից էլ խենթացած վազվզում էր տնով մեկ։ փորձեց բոլոր զգեստները բոլոր գլխարկների ու պայուսակների հետ։ ոչ մի զգեստ հարմար չէր, ոչ մի կոշիկ հարմար չէր ու ոչ մի գլխարկ իրեն չէր սազում այդ օրը։ ցանկացած աղջիկ կհասկանա՝ ինչ էր զգում էնին։ երբ ուզում ես կատարյալ լինել։ երբ ուզում ես ամենագեղեցիկը լինել։

հիասթափված հնչյունները մի կերպ դուրս էին պրծնում պահարանից այս ու այն կողմ շպրտված զգեստների ու գլխարկների տակից, ցավում էին էնիի համար։ ու մարում էին արդեն նոտաները, երբ...

էնին պահարանի ամենավերևի դարակից հանեց ժապավենով կապված մի տուփ։ զգուշորեն բացեց ժապավենը, բացեց տուփը...ու աչքերը շողացին։ 

...ու շողացին նոտաները։ 

էնին վազում էր աստիճաններով։ նա ամենագեղեցիկն էր։ կատարյալ էր։ վստահ էր, որ նայելու է աչքերին՝ աշխարհում էլ ոչ մի տեղ չհանդիպող աչքերին, վստահ էր, որ ասելու էր...չգիտեր, թե ինչ։ երևի սուրճի կհրավիրեր, երևի ցույց կտար իր պատշգամբն ու կասեր, որ ամեն օր երեխայի նման սպասում է կրպակի բացվելուն, երևի կասեր, որ բոլոր խաչբառները կիսատ են մնում, քանի որ ինքը շատ հարցերի պատասխաններ չունի, երևի կծիծաղեին, երևի անունը կհարցներ ու կասեր՝ իսկ ես էնին եմ։ 

մայթով վազում էին նոտաները, իրար հրմշտելով, իրար խանգարելով, բոլորն էլ ուզում էին էնիից շուտ հասնել կրպակին.... 

մեղեդին լռեց։ դիրիժորը իջացրեց երկու ձեռքերն էլ։ ջութակը իջավ ուսից։ մատները սահեցին ու նստեցին ծնկներին։ 

էնին թերթեր առած վերադառնում էր տուն։ նոտաները ապշած նայում էին իրար։ իրենք էլ չհասկացան՝ ինչու լռեցին։ իրենք լռեցին, էնին լռեց, աշխարհում էլ ոչ մի տեղ չհանդիպող աչքերը սառած նայում էին թերթերին ու վերադարձնում էնիի մանրադրամը։ էնին ինչու չնայեց աչքերին՝ աշխարհում էլ ոչ մի տեղ չհանդիպող աչքերին։ 

էնին բացեց թերթի վերջին էջը։ 

մատները վերադարձան ստեղներին, ջութակը կենդանացավ նորից։ դիրիժորը պարացրեց փայտիկը օդում։ ու էնին լսեց ամենասիրուն ու ամենասիրո մեղեդին։ 

«...երբ պետք է վերջապես ասեմ նրան, որ իր աչքերը աշխարհում էլ ոչ մի տեղ չեն հանդիպում, որ դեռ չգիտեմ անունը, բայց արդեն սիրում եմ իրեն։ դե միգուցե մտածի խենթ եմ, բայց ամեն առավոտ ուզում եմ ասել՝ ես Ջոնն եմ ու սիրում եմ քեզ....կասե՞ս անունդ...» 

այդ օրը փոքրիկ քաղաքի ամենանեղ փողոցի անցորդները տեսան վազող աղջնակի՝ կատարյալ զգեստով։ նրա հետևից վազում էին երբևէ չլսված հնչյունները։

ջղային մը

հեյ

 մի քանի օր առաջ Սառան օֆիսում մի սենց բան էր կարդում. «Եթե աշխարհում ապրեր ընդամենը 100 մարդ, նրանցից 57-ը կլինեին Ասիայից, 21-ը՝ Եվրոպայից, 14-ը՝ Ամերիկա աշխարհամասից և 8-ը՝ Աֆրիկայից: 52-ը կլինեին կանայք, 48-ը՝ տղամարդիկ, 30-ը սպիտակամորթ, 70-ը՝ ոչ սպիտակամորթ»։ 

 ինչու՞ նորից հիշեցի՝ մեր իրանցի ընկերներից մեկը Հայաստան է տեղափոխվում, ու իր համար բնակարան էր պետք ընտրել։ գտանք բնակարան՝ փոքր կենտրոնում, նորակառույց շենքում, լուսավոր, երկու բաց պատշգամբով, կոդ DP....մի րոպե, շեղվեցի։ ամեն ինչ առաջին հայացքից հրաշալի էր, տան տիրուհին էլ քաղաքավարի էր ու կիրթ...մինչև էն պահը, երբ իմացավ, որ բնակիչը Իրանի քաղաքացի է լինելու։ չեմ ուզում հիմա կրկնեմ իր բառերը, կամ ասեմ՝ ինչքան վատ արտահայտվեց մեր հարևան ժողովրդի մասին՝ ելնելով իր տխուր փորձից։ էդ ամեն ինչի կողքին նա ասաց՝ «եթե իմանայի պարսիկա, գոնե բարձր գին կասեի» ու գինը բաձրացրեց քսան հազար դրամով ։Դ ըմմ... շատ էժան ռասիզմ էր, ինչ խոսք։ 

երիտասարդին անձամբ եմ ճանաչում ու գիտեմ նրա որակներն ու տեսակը ու ցավում եմ շատ իր համար, որ իր ազգակիցների վարքի պատճառով չկարողացավ էդ սիրուն տան մեջ ապրել։ տան տերը, իհարկե, նրա անգլերեն խոսքը լսելուց հետո մի պահ կոգնիտիվ դիսոնանսի մեջ էր ընկել, բայց չափահաս մարդ մը, որ նման արգահատելի վերաբերմունք ուներ ջութակի նման ազնվագույն գործիքի նկատմամբ, մենք նրա հետ գործարքի մեջ չէինք մտնի ոչ մի դեպքում։ իրեն ասացինք, ինչ խոսք, որ չի կարելի նման կերպ արտահայտվել մարդու մասին, երբ նրան չես ճանաչում, միայն գիտես, թե որտեղա ծնվել... ու վերջապես, ժողովուրդ, ո՞ր դարնա։ գիտե՞ք, որ աշխարհում գոյություն ունի գլոբալիզացիա, գիտե՞ք, որ էդ ամեն ինչի արդյունքում հիմա մենք շատերս նույն հագուստն ենք հագնում, նույն ավոկադո տոստն ենք ուտում ու նույն լատեն խմում, ինչ, որ մեկը, որ երբեք Հայաստանում չի եղել ու չի լսել հայերի մասին։ 

ուզում եմ պատկերացնել՝ ի՞նչ կզգար էդ աղջիկը, երբ իր՝ ինչ-որ տեղ ապրելը, աշխատելը մերժեին մենակ նրա համար, որ հայա։ (ես ի դեպ ունեցել եմ նման փորձ) թե՞ մենք հինավուրց ազգ ենք հզոր մշակույթով ու անցյալով ու Տիգրան Մե/ծով-ից ծով Հայաստանով։ մի օր պետք է առաջ նայենք չէ՞։ 

ես հասկանում եմ, որ մեդալը երկու կողմ ունի, ու կարելիա արդարացնել աղջնակին, քանի որ նախկին պարսիկ վարձակալները փչացրել էին գույքը, բայց այ քեզ բան, հայերն էլ են գույք վնասում, իսկ ինքը էդ մարդուն չէր ճանաչում նման կերպ արտահայտվելու համար։ 

մի խոսքով, քանի դեռ շատ վատ բառեր չեմ ասել, ուզում եմ մի պահ մոռանանք մարդու ազգությունը, քաղաքացիությունը, նախնիներին, քաղաքական հայացքները, սեռը, սեռական կողմնորոշումը ու մարդուն վերաբերվենք որպես անհատ։ հերիքա -իզմ-երով ապրենք։ 

մենք վաղ թե ուշ կգտնենք այլ բնակարան, ինքը կգտնի այլ վարձակալներ, որ հուսով եմ կավիրեն էդ տունը, բայց էս ամեն ինչից ես մենակ կհիշեմ իմ հիասթափությունը ու իրա խոսքերը՝ «ես պարսիկներին չեմ տալիս»... 

նման մարդիկ խայտառակում են մեր րեսպուբլիկան։ 

հոգ տար քո մասին 

մշակութային շոկ

հեյ

էսօր առավոտյան խոսում էի սոց կայքերից մեկի՝ թութի,  ծանոթներիցս մեկի հետ, որը նորա տեղափոխվել Ֆրանսիա, ու հենց առաջին շաբաթում նրանից գողացել են հեռախոսը։ շատ լավ պատկերացրի նրա զգացածն ու վիճակը, խորհուրդ տվեցի դեռ սկզբի համար փակվող գրպաններով տաբատ ունենալ, մինչև տեմպին կհարմարվի։ ուղղակի խնդիրն էնա, որ մեզ երբեք չեն սովորեցրել նոր միջավայր տեղափոխվելու ու դրա հետևանքների մասին։ մենք հաճախ նման փոփոխությունները ոչ լուրջ ենք ընդունում, ոչ էլ դրանց տրամադրվում ենք։ պարզվեց՝ պետք էր տրամադրվել։

երկրորդ կուրսում «միջմշակութային հաղորդակցություն» անունով առարկա ունեինք, որի գրքի մի գլուխը վերնագրված էր՝ «մշակութային շոկ», ու կարդալու ընթացքում  ես էի շոկի մեջ՝ գրողը տանի, ես էս ամենը զգացել եմ ու ինձ ոչ մեկ չի ասել՝ դու շոկի մեջ ես ազիզ ջան, ոչինչ։ դե հիմնականում չէի պատմում՝ ինչ եմ զգում, ես լուռ էի տանում էդ ամենը, կարծես սովորական լիներ ու փորձում էի ինքս ինձ համար լուծումներ գտնել։  ուրեմն էդ գլուխը պատմում էր էն մասին, որ միջավայրը փոխելիս, նոր հասարակության մեջ մտնելիս մարդը միանգամից չափից շատ նորությունների է բախվում ու հաճախ դրանք մարսելը, հասկանալը բարդա տրվում մարդուն։ ու կախված տեսակից՝ հարմարվելու կամ փոխելու կարողություններ, բաց, նորարար լինելու հատկանիշներ, ազատամիտ կամ պահպանողական, մարդը կարող է թողնել ու վերդառնալ իր նախկին միջավայր, կարող է մնալ ու հաղթահարել շոկը կամ չընդունել փոփոխությունները ու ընկնել խորը դեպրեսիայի մեջ՝ այդպես էլ ինքն իրեն միջավայրի մասնիկ չզգալով։ 

տասնյոթ տարեկան էի գրեթե, երբ տեղափոխվեցի մայրաքաղաք՝ սովորելու։ էդ լրիվ ուրիշ թեմայա, թե ինչու են Հայաստանում գրեթե բոլոր համալսարանները հենց մայրաքաղաքում, թե ինչու պետք է բոլոր երիտասարդները, որ բարձրագույն կրթություն ստանալ են ուզում, տեղափոխվեն մայրաքաղաք ու, որ հիմնականում էդպես էլ լինում է, երբեք չվերդառնան իրենց մարզ ու մարզերի կյանքը գնալով մեռնի։ դրա մասին կխոսենք մի օր... դե եկա, տեսա, հաղթեցի մնացի։ էդ տեսնելն ու մնալը էդքան էլ հեշտ չէին պարզվեց։ դեռ պայքար կար։

դու թողնում ես քո նախկին շրջապատը, միջավայրը, առօրյան, սովորությունները,  ծնողներիդ, ինչքան էլ պարզ ու անտրամաբանական հնչի՝ սենյակդ, տեղափոխվում ես նոր, ավելի մեծ քաղաք, որտեղ, եթե համեմատես քո նախկին ու քաղաքային միջավայրը, ամեն ինչ շատ ավելի արագա։ հիմա էս բառերը շատ դժվար եմ գրում, քանի որ ութ տարի անց էդ արագությունը շատ ավելի դանդաղելա ու Երևանը էլի դարձելա իմ համար հանգիստ, խաղաղ, լուռ։ պատճառն իհարկե այլ, ավելի վազքային  միջավայրում արդեն լինելս ու դրա հետ համեմատելն է, բայց դրան դեռ կհասնենք։ 

էս նոր տարածքում քեզ նոր շրջապատ, նոր զբաղմունքներ ու առօրյա ստեղծելը ժամանակ ու նյարդեր է պահանջում։ ամեն ինչ սկսում ես զրոյից։ աջ ուսիդ նստած հրեշն ասում է՝ քեզ հեչ էլ պետք չի, հետ գնա որտեղից եկել ես, էնտեղ ավելի հեշտ էր ամեն ինչ, մյուս ուսիդ հրեշը (հա, իմ երկու ուսերին էլ հրեշներ են, որովհետև չգիտես ինչի որոշել են խառնվել կյանքիս որոշումներին) ասումա՝ հեշտին մի ձգտի, գտի պայքարի ձևեր ու գտի հարմարվելու, փոխելու ու փոխվելու լուծումներ։ 

սկզբում չէի ուզում պայքարել, կամ չէի կարողանում, ամեն դեպքում հետ էի ձգտում, վերադառնալ էի ուզում իմ հարազատ միջավայրին։ ու միայն երբ սկսեցի կարդալ ու ուսումնասիրել մշակութային շոկն ու դրա հաղթահարման ուղիները, կարողացա պատկերացնել հետագա քայլերս։ նոր շրջապատ, նոր ընկերներ, նոր մարդիկ, սոց կայքերից դուրս կյանք, աշխատանք... նախկին դեպրեսիվ ու մենակ միջավայրը դարձավ ակտիվ առօրյա, որից դուրս գալ արդեն մտքովս էլ չէր անցնում։ ու հենց էդ պահին որոշեցի գնալ Գերմանիա։ էս շոկի հաղթահարումը ավելի հեշտ տրվեց։ ես գիտեի՝ ինչ էր սպասվում ինձ, պատրաստ էի։ 

եթե Սյունիք - Երևան տարբերությունը միայն ավելի մեծ քաղաքն ու նոր շրջապատն էին, Հայաստան - Գերմանիան դրանց ավելացնում էր նաև նոր լեզու, նոր մտածելակերպ, նոր սնունդ, նոր կլիմա, նոր մշակույթ... ինչքան էլ պատրաստ ես, մեկ է՝ ալիքի առաջին հարվածը ցավոտ է լինում։ ալիքից կարող էի փախչել, կարող էի խորտակվել կամ լողալ սովորել։ ես սովորեցի լողալ (միայն փոխաբերական իմաստով), ու էդ շատ հետաքրքիր փորձ էր հենց ինքս ինձ վրա։ պարզեցի՝ նոր ու տարբեր իրավիճակներին ոնց եմ արձագանքում, ինչքան բաց եմ, ինչքան ազատ եմ, ինչն է անընդունելի ինձ համար, ինչին կարող եմ հարմարվել։ 

ուրեմն ցանկացած շոկ հաղթահարելի է, եթե դու ընտրում ես պայքարելը։ եթե փախչես, երբեք էլ չես իմանա քո մասին ու չես ճանաչի քեզ։ փորձը փորձանք չի։ փորձը հնարավորություն է։ ես քեզ խնդրում եմ երբեք բաց չթողնել քեզ ճանաչելու հնարավորությունը։ մեր քառակուսին շատ փոքրա, որ ամբողջ կյանքում միայն դրա մեջ ապրենք։ 

հոգ տար քո մասին 

մի էլեկտրոօջախի պատմություն

բարի կիրակի քեզ։ 

ուրեմն Հայաստանում թե մի բան չի աշխատում, դու մեղավոր չես, սարքը մեղավոր չի, սարքը շատ լավ աշխատումա, զուտ պետք է մի բան հասկանալ՝ սարքի լեզուն...ըըը ավելի ճիշտ՝ սարքը տեղադրողների ինտելեկտն ու մտածողությունը։ 

նոր տան գազօջախը հեչ էլ գազօջախ չի, այլ (չգիտեմ էլ դրանք ոնց են կոչվում)  երկտեղանոց էլեկտրոօջախ (էլեկտրո երաժշտության խոհանոցային կիրառությունը)։ սա ունի երեք մակարդակ՝ 1, 2, 3... ուրեմն տրամաբանությունն ասումա՝ դիր 1-ի վրա, եթե կրակը պիտի լինի մարմանդ-մարմանդ, սոխը՝ բարակ-բարակ։ դե տենց եմ անում։ մի խոսքով փորձում եմ հարմարվել նորագույն տեխնոլոգիաներին, մինչև մի օր՝ հարմարվելուց մոտավորապես մեկուկես ամիս անց հասկացա՝ էլէկտրոօջախը տեղադրողները հեչ էլ չեն ուզել հարմարվել նորագույն տեխնոլոգիաներին։ էդ գործընթացը ես պատկերացնում եմ էսպես՝ «Պողոս (դե հիմա, ծնողներն են անունը ընտել, ոչ թե՝ ես), չնեղանաս, բայց ինձ մի տեսակ թվումա, որ էս սխալ ենք տեղադրում»։  Պողոսը նեղացկոտ էր։ ու տենց մի օր, երբ մարմանդ կրակ, բարակ սոխ վիճակներ էր ու մեծ «աչքը» դրել էի առաջին մակարդակի տակ, զգացի որ բարակ սոխերը (ռասիստ չհնչեմ) սևանում են։ ահա' թե ինչ։ Հայաստանում վարդակների 90%-ը միացնելու համար անջատել է պետք, դա գիտեմ էն ժամանակվանից, երբ հասակս ու իր տարիների փորձը հերիքում էր վարդակներից օգտվել, ինչու՞ սա ավեի շուտ չէի «ֆայմել»։ էս մարդկանց համար 1-ը բարձր մակարդակնա, 3-ը՝ ցածր։ բայց միայն մի տեղի համար, մյուսի համար լրիվ հակառակն է։ հոգոց։ 

մենք ստեղ ամեն ինչ մեր ձևով ենք անում։ եթե պետք է ամրագոտին գցել, քանի որ դե օրենք կա, բան կա, հենց տեսնում ենք ոստիկանի մեքենան, ամրագոտին ձեռքով մի քանի րոպե պահում ենք, մինչև չարը գնա։ եթե պետք է հերթ կանգնել, մենք սենց մի տեսակ թեք ենք կանգնում, որ ցանկացած պահի գոնե մի վայրկյան հերթից շուտ առաջանանք, և ի վերջո, ինչ է հերթը։ եթե պետք է աղբը գցել մոտ տասը մետր հեռու դրված աղբամանի մեջ, մենք դե դնում ենք մուտքի դռան մոտ, մինչև բակի խելացի շները գան, տանեն։ մենք տեսնում ենք, որ անցում չկա կամ կարմիր լույս է, ինչ խոսք, մեզ Flash-ի տեղն ենք դնում։ ու տենց տարբեր իրավիճակներում ունենք մեր ձևը, որը համաշխարհային մակարդակին ոչ մի կերպ չի համապատասխանում, բայց մեր կյանքը ինչ խոսք, բավականին հեշտացնումա։ Պողոսը էդ օրը շուտ գնաց տուն, աղբը շները տարան, ամրագոտին արագ հետ կախվեց տեղում, կանաչ լույսի վրա խնայած ժամանակն էլ կօգտագործենք մի քանի անիմաստ սթորի նայելու վրա։ 

սա Հայաստաննա, ու եթե մի օր այլմոլորակայինները գան ու ի տարբերություն Մարվելի ֆիլմերի, չընտրեն ԱՄՆ-ը, այլ՝ Ասիան ու ընկնեն Կովկաս, ոչ մի բան չեն հասկանալու, քանի որ վերոնշյալ հատկանիշներից ոչ մեկը տրամաբանություն ու օրինաչափություն չունեն։ խառն ենք, շատ խառն ենք։ 

հոգ տար քո մասին 

քաղաքակրթությունների չէ, սերունդների բախում

հեյ

այս պատմության արմատները գնում են դեպի վաղ մանկություն, պատանեկություն ու ինձ մի տեսակ թվումա, որ էս թեման ավարտ չի ունենալու։ ինչքան ես կամ, կան էս պայքարները, որքան կան էս պայքարները՝ կամ ես... 

գերմանացին կասեր՝ worum es geht? (ինչի՞ մասին է խոսքը գնում)....

ուրեմն մարդը անհատ է, անկրկնելի, ուրույն։ ինչքան էլ գրեթե նույն կաղապարն ենք, նույն մեխանիզմով ենք աշխատում, կարողանում ենք ինչ-որ կերպ և ինչ-որ տեղ համայանքներ ձևավորել, ենթարկվել կամ չէ համակեցության կանոններին, բոլորս անհատներ ենք։ ու ինչպես փոփոխությունը միակ հաստատունն է, այնպես էլ միակ ու գլխավոր ընդհանրությունը բոլորիս մեջ մեր անհատ լինելն է։ ու սա ենթադրում է տարբերվող, անհատական, ուրույն մոտեցում շրջապատի յուրաքանչյուր մարդու։ սա ենթադրում է նաև, որ շրջապատող աշխարհի ամեն տարր յուրովի է ազդում ամեն անհատի վրա։ պարզ օրինակ՝ մեկի համար հաճելիա ցուրտ եղանակը (էդ Գոգնա), մյուսը ամբողջ ձմեռ արև ու ամառ է կարոտում (էդ էլ ես եմ)։ նույն կերպ մեկը սիրում է աղմուկ, մյուսը խուսափում է դրանից, մեկ այլը՝ նենց ոչինչ։ 

ու էս անհատները՝ AKA մենք, մեզ ավելի լավ ենք ճանաչում, քան ինչ-որ մեկը մեր շրջապատում, նույնիսկ ամենա-ամենա-ամենամոտիկ մարդկանցից առավել, ինձ ինձանից ավելի լավ ճանաչող մարդ չկա։ երբևէ մտածել ե՞ք, ինչքան հետաքրքիրա, որ մեր մտքերը մենակ մենք ենք լսում։ էդ նույն կերպ էլ միայն ու միայն մենք գիտենք՝ ինչ է կատարվում մեր ուղեղում, մարմնում, հոգում։ ուրեմն հենց մենակ էդ պատճառով բոլորս ունենք էդ մտքերի, հոգու, խղճի ու որոշումների ազատությունը։ էդ տրվածա ոչ թե հուլիսի 5-ին ընդունված Սահմանադրությամբ, այլ՝ ի սկզբանե՝ բնությունով ու բնույթով։

կարևորա նաև նշել, որ էդ որոշումների, խղճի, մտքերի ու հոգու ազատությունը չի ժխտում դրանց պատասխանատվությունը, ավելին՝ ընդգծումա, ուրեմն ես նաև պատասխանատու եմ իմ կայացրած որոշումների համար (դե որ ասում եմ ես, դու էլ էլի)։ ու ինչպես ցանկացած նորմալ մարդ՝ որոշումներ կայացնելուց առաջ շատ կարևորա հաշվարկել հետագա պատասխանատվության մակարդակը։ 

էս վերևի բոլոր պարագրաֆները կարելիա պարզապես ջնջել ու ասել՝ գիտեմ ինչ եմ անում։ Դեկարտը ասում էր՝ եկեք աչք փակենք բոլոր նախորդ փորձերի վրա և ցանկացած իրողության ապացույց ընդունեք միայն մեր սեփական փորձը. ես մտածում եմ, ուրեմն՝ կամ։ ես էդ աստիճանի ռացիոնալիստ չեմ անցյալի ամբողջ փորձն ու գիտելիքները արհամարհելու համար, բայց սիրում եմ սեփական փորձերի արդյունքում ինչ-որ բաներ հասկանալ։ ու, անկեղծ ասած, դեմ չեմ նույնիսկ սխալվել։ ամեն դեպքում ճիշտը ուշ թե շուտ պարզվումա, ես էլ գտնում եմ ինչ-որ այլընտրանքային լուծումներ, եթե կանխատեսումներս ճիշտ դուրս չեն եկել։ 

էս դարը ու իր բոլոր հնարավորությունները թույլ տալիս են կարդալ, ուսումնասիրել, պրպտել (էսօր մոտս հայերենի overdose ա) ու, ինչու ոչ, նաև մի քանի փորձեր անել։ պահպանողական սերունդը ու իրենց դաստիարակությունը ստացած ջահելները դրան միքիչ թարս են նայում, մեղմ ասած՝ չեն ընդունում։ միակ խնդիրը էդ պահին ընտրելնա՝ պայքարել, կռվել, հակառակը բացատրել, թե՞ ասել հա, հասկացա, բայց շարունակել անելիքդ։ ես մի տեսակ աստղակերպերին (իբր) հավատալով՝ զերծ եմ մնում կռիվներից, կշեռք եմ, եթե ինչ, ուրեմն ասում եմ «հա», բայց դե շարունակում եմ իմը։ 

շատ խառն ու անբովանդակ կարա թվա էս ամեն ինչը, քանի որ ամենքս մեր կռիվներն ունենք, մեր պայքարն ենք տանում, բայց էն, որ հիմա սերունդների բախումը գնալով ծայրահեղանումա, հաստատ ա։ ուղղակի պետք է գտնեք պայքարի ձեր պատճառը։ ի վերջո կարևոր չի ինչ անելը, ավելի կարևորա նպատակն ու պատճառները՝ ինչու-ն։ ինչ-ը անընդհատ կփոխվի, բայց նպատակն ու վերջնակետը ձեր համար կմնա նույնը, եթե իրական ու անկեղծ «ինչու» ա։ 

գտիր ինչու-դ, գնա դրա հետևից, փորձիր, սխալվիր, ուղղվիր, բայց կրկնիր դա ամեն օր։ երբեք մի դադարիր առաջ գնալուց։ 

հոգ տար քո մասին

(ան)իմաստ

հեյ

ամեն անգամ որոշում եմ ավելի շատ ու հաճախ գրել, բայց դե ինչպես գրված էր ալ Մայասի պատին՝ աշխարհն է էդպես, մի բան միշտ խանգարում ա՝ հավեսը, գործերը, ժամանակը....հիմնականում ժամանակը։ խաբեցի հենց նոր քեզ, քանի որ մի տեսակ գրելու ժամանակ կա, սակայն մտքերս սևով սպիտակի վրա չեն տեղավորվում։ դրանք կամ շատ խառն են, կամ պարզապես դատարկ են։ հազար անգամ արդեն գրել եմ մի քանի պարբերություն, թողել որպես սևագիր կամ պարզապես ջնջել ու չհրապարակել։ 

էսօր որոշել եմ հրապարակել՝ ինչքան էլ անմիտ ու անիմաստ թվա գրվածքս։ շատ սահուն անցնելով հիմնական թեմային՝ էսօր կյանքի իմաստից էինք խոսում։ որնա՞ էդ իմաստը ու ընդհանրապես՝ կա՞ էդ իմաստը։ 

ես ասում եմ, որ կա։ ամեն օր արթնանալը, քո ուզած առավոտը վայելելը կամ չէ, աշխատանքից ուշանալը կամ չէ, ռոբոտի կյանք ունենալը կամ չէ, երեկոները խմելն ու պարելը կամ չէ, էդ ամենը իմաստ պիտի որ ունենան։ մենք ընտրում ենք մասնագիտություն, որպեսզի ինչ-որ կերպ օգտակար լինենք շրջապատի, երկրի համար կամ չէ, մենք ընտրում ենք մեկին ու որոշում նրա հետ կիսել երջանիկ պահերը կամ չէ, մենք ընտրում ենք ընկերներ, նրանց հետ արկածներ ենք փնտրում կամ ձանձրանում ենք, դարդերն ենք իրար պատմում կամ չէ... էս ամենը կյանքնա ու կյանքի իմաստը։ սա միակ կինոնա, որ երբեք չի սփոյլվում փչանում, մենք չգիտենք՝ երբ կգրվի The End... երևի միակ իմաստն էլ էդա, որ մենք չգիտենք՝ ինչ իմաստ կա կյանքում։ 

վերջ, որոշեցինք՝ կյանքի իմաստը կյանքի իմաստը գտնելն է։ Good luck with that. 

հոգ տար քո մասին 

սիրով հիշեցնում ենք սիրել ձեզ

հեյ

էս մասին երևի արդեն խոսել եմ,  բայց հիմա նույն բանն ասում եմ ոչ թե քո  համար, այլ՝ ինքս ինձ։ ուրեմն մարդու ուղեղը շատ գերագնահատված էակա։ ինքը շատ բան չի անում, էդքան մի զարմացեք իրանով։ ինքը քեզ վերադարձնում ա էն, ինչ դու իրան տալիս էս։ օկ (հոգոց) նա նաև միքիչ վերլուծում ա էդ ամեն ինչը ու ապա՝ վերադարձնում։ 

նույնիսկ տարիներ շարունակ անընդմեջ աշխատած ուղեղին երբ մի քանի շաբաթ թողնես անգործության, հետո շատ դժվար կվերադառնա նախկին վիճակին։ ուղեղը պետք է սնվի աշխատանքով, պետք է կարդա նորը, լսի նորը, ստանա նոր ինֆորմացիա տեղեկատվություն, որպեսզի ամեն օր կարդացածդ ու լսածդ պահելու ձևը հիշի։ 

երբ զգում ես, որ հիշողությունդ «թուլացել» է, ոչ թե շաքարաջուր պետք է խմես, այլ սկսես ամեն օր միքիչ կարդալ, միքիչ սովորել ու պետք է ամեն օրվա հետ մեծացնես ծավալը։ մանավանդ հիմա, երբ նոր տեղեկատվություն ստանալու միջոցները գրեթե անսահմանափակ են, քեզ ոչ մի արդարացում չունես մի օրդ առանց մի բառ ավել իմանալու պառկել քնելու։ 

էդ ոնց որ ունենաս մեքենա ու որոշես, որ տասը տարի ամեն օր վառելանյութ լցնելով օգտագործել ես, հիմա հերիքա, ինքը պարտավոր է աշխատել առանց բենզինի (դե բենզինի գները տեսել ե՞ք)։ 

ուղեղին ոչ միայն օգնումա մտավոր, այլ նաև ֆիզիկական մարզումը։ շատ կարևոր է, որ ուղեղի մկաններից բացի ողջ ու ակտիվ լինեն մնացած բոլոր մկաններդ։ ուրեմն՝ սպորտ իհարկե։ 

և ինչպես ցանկացած գոյություն, ուղեղը նույնպես հանգստի կարիք ունի։ օրվա էն ամենավերջում մի մոռացիր մի քանի րոպե ոչինչ չանել։ պարզապես թողնել, որ ուղեղը մարսի ամենը, ինչ լսել/տեսել/հասկացել/ընդունել/մերժել է, որպեսզի վաղը պատրաստ լինի նոր սկզբին։ 

էսքան բան 

հոգ տար քո մասին 

cosmopolitan 2021

հեյ

տարվա առաջին օրն արթնանալ, երբ արդեն երեկո է, նախաճաշել-ճաշել-ընթրել ու նայել «Տանը մենակ 2» ու ընթացքում բլոգել. սա հրաշալի սկիզբ է, ինչ խոսք։ 

    ամեն տարի հունվարի մեկին պլանավորում ենք՝ ինչ ենք անելու մնացած 365 օրերի ընթացքում, ինչ նպատակներ ունենք նոր սկսած տարվա հետ. նոր տարի՝ 365 նոր հնարավորություն։ գովելի է նաև տարվա վերջում ետ նայել, վերլուծել արած-չարածները, հասկանալ՝ անցած տարվա սկզբին ինչքան ռեալիստ ես եղել։ 

    2017-ից սկսած ամեն տարվա հունվարին ինձ ապագայի նամակ եմ թողնում ու կարդում դա դեկտեմբերի 31-ին։ էս տարվա նամակս միքիչ հիասթափեցրեց, քանի որ ծրագրերիս գրեթե 70%-ը աչքաթող էի արել, ինչ ամոթ։ բայց հիմա մեղմ կշոյեմ ուսս ու կասեմ, որ չպլանավորված հաջողություններ եմ ունեցել, ու էդքան խիստ չեմ լինի ինձ հետ։

    նախորդ տարվա իմ լավագույն ձեռքբերումները մարդիկ են եղել, որոնք ամբողջ կյանքի համար են։ վերջապես գտել եմ թիմ, որի հետ ամեն օր ութ ժամ աշխատելը միայն հաճելի է։ 2021-ը ուրբաթ երեկո էր, երբ միքիչ աշխատում ես, մի բան սովորում ես, բայց հիմնականում հավես ժամանակ ես անցկացնում՝ techno, cosmo, work, repeat։ հասցրեցի կարդալ շատ քիչ, բայց շատ կարևոր գրքեր, ինձ համար բացահայտեցի Հարարիին, գտա ամենակարևորին։ 

       2022-ը պիտի չորեքշաբթի լինի (լավ էլի Լիլիթ)... 

    ծրագրում առաջին տեղում վերջապես երազանքի մասնագիտությունը սովորելն է, ինչը բավականին մեծ ուշադրություն ու ժամանակ է պահանջում (եթե ավելի կորած լինեմ էս տարի, կներեք)։ փորձելու եմ ավելի շատ բլոգել ու հավանաբար կստեղծեմ նոր բլոգ՝ մասնագիտական ուղղվածությամբ։ բոլորին ասում եմ՝ շատ սպասելիքներ մի ունեցեք, որպեսզի հիասթափություններն ավելի քիչ լինեն, հատկապես, երբ այդ սպասելիքները կապված են այլ մարդկանց հետ։ իմ էս տարվա սպասելիքները կախված են միայն ինձնից, կարդալ, սովորել ու աշխատել, դե ոնց արդեն ասացի՝ չորեքշաբթի։ 

    եթե հավես արեցիր էսքանը կարդալ, արժանի ես իհարկե, որ քեզ էլ մաղթեմ միայն զարգացնող ու զարմացնող տարի, դիր նպատակներ քո առաջ, գրիր դրանք թղթին կամ ապագայի նամակում ու ի գործ։ ու մեկ էլ հա, չմոռանաս, որ չորեքշաբթի երեկոյին էլ կարող ես նստել մեր սիրուն քաղաքի սրճարաններից մեկում ու վայլել կոսմո կամ այլ խմիչք, եթե չես սիրում կոսմո (ես չեմ հասկանում՝ ոնց կարա մարդ կոսմո չսիրի)...

միքիչ էլ մնա "länger bleiben" AnnenMayKantereit

մի քանի օր առաջ կասկադը էսքան տարիների ընթացքում ամենասիրունն էր։ ու էդ պահին միացավ AnnenMayKantereit-ի էս երգը, ու որոշեցի, որ պետք է անպայման թարգմանել։

«հաջորդ գնացքին դեռ մի ժամ կա
բեր մարդա մի հատ էլ խմենք
հա, ես էլ պիտի շուտ զարթնեմ վաղը
էդ գնալու պատճառ չի հեչ

մեկա չեմ ուզում էս անձրևին տուն գնալ
մի հատ դուրս նայի՝ ինչա կատարվում
իմ մնալու պատճառը քո գնալունից լավնա

գիտես ինչ
դու պարտավոր չես
բայց կարող էիր էլի
մի փոքր ավել
մի քիչ էլ մնալ

չես ուզում միքիչ էլ մնալ
խնդիր չկա, լուրջ
չես ուզում միքիչ էլ մնալ
ինչի՞ ես ուզում հենց հիմա է գնալ

չես ուզում միքիչ էլ մնալ
խնդիր չկա, լուրջ եմ ասում․․․

գնա՞մ արագ ներքևի խանութից
մեզ մի շիշ էժան գինի բերեմ
երկուսով կխմենք
պատուհանի մոտ կծխենք

բայց պիտի աղմուկ չանենք
թե չէ ռումմեյթս կզարթնի
ու ինքն էլ խմել կուզի

իսկ դու ամբողջ ընթացքում՝ գնամ հա գնամ
իբր նորմալա
բայց քո գնալը երբեք էլ նորմալ չի

չես ուզում միքիչ էլ մնալ
խնդիր չկա, լուրջ
չես ուզում միքիչ էլ մնալ
ինչի՞ ես ուզում հենց հիմա է գնալ

չես ուզում միքիչ էլ մնալ
խնդիր չկա, լուրջ եմ ասում․․․»

նորություններ

հեյ

մի տեսակ կարոտել եմ քեզ, գիտե՞ս։ շատ խառը շրջանա ու չեմ հասցնում հետդ նորմալ շփվել։ մի շատ կարևոր բան եղավ, որի մասին ուզում եմ անպայման պատմել քեզ։ 

հիշում ե՞ս ինչքան սիրուն ու խաղաղ էր համացանցը սրանից մոտ ինը-տասը տարի առաջ։ մի քիչ առաջ Գոհարի հետ խոսում էինք, որ ինչ-որ բլոգներում ու ֆորումներ էինք ակտիվ, հետաքրքիր ֆան ակումբներ էինք ստեղծում, քննարկումներ անում, խոսում ամեն ինչից բացի քաղաքականությունից ու չէինք տեսնում թիրախավորված գովազդներ։ 

հիմա ամեն ինչ շատ ավելի այլ ա ու շատ ավելի վատ հիմնականում։ դեռ 2012-ին, երբ առաջին անգամ գրանցվեցի ֆեյսբուքում, ստեղծել էի  «Ես կարդում եմ, իսկ դու՞» անունով էջ: Կազմակերպում էի խաղեր, գրքերի քննարկումներ․․․ մինչև մի օր նոր նշանակված ադմիններից մեկը ուղղակի «գողացավ» էջը ու ․․․ վաճառեց։ դե քիչ հետևորդներ չունեի, էդ թվերի համար 14,000 հետևորդը նույնիսկ շատ էր ու մարդը կարողացավ իմ ամիսների աշխատանքը վաճառել։ ամենահետաքրքիրն էն էր, որ երբ տեղափոխվեցի Երևան ապրելու, պարզվեց, որ հենց մեր հարևանի տղան էր գնել էջը, հա, հազար դրամով ։Դ աշխարհը այ էդքան փոքրա։ 

հիմա ֆեյսբուքում բացի բողոքից ու կեղծ լուրերից, բացի գովազդներից ու մեկնաբանություններում դրված գումարածի նշաններից բան չեք գտնի։ դեռ կան մի քանի չհուսահատվածներ, որ հետաքրքիր նյութեր են գրում, սիրուն նկարներ հրապարակում, բայց կներեք, ես հավես չունեմ էդքան սքրոլ անելու, որ մի նորմալ նյութ կարդամ։ ես ջնջեցի ֆեյսբուքի հաշիվս մեկ շաբաթ առաջ։ էնտեղ ինը տարվա պատմություն կար, նկարներ, նյութեր, որ էլ ոչ մի տեղ չունեմ։ մի վայրկյան էլ չմտածեցի ջնջելուց առաջ։ իսկ ավեի շուտ չէի ապաակտիվացնում, քանի որ SMM: ըհմ, ես՝ գովազդներից էդքան բողոքողս, գովազդների էի միացնում ու SMM անում։ դե բոլորս ենք էդպիսին, չէ՞ 

ինչևէ, հիմա չունեմ ֆեյսբուք հաշիվ, ունեմ տելեգրամ (@timetopoetry), եթե ինձ կարոտես, ունեմ էլ փոստ ու հա՝ բլոգ, եթե մտքերս հետաքրքիր են։ գրի, խոսենք։ ես էլ քեզ եմ կարոտում։ 

հոգ տար քո մասին